Το Μάτι

της Χαράς Τσιώλη

Στο έργο αυτό της νεαρής συγγραφέως παρουσιάζεται μια εκδοχή του Ωργουελικού, μελλοντολογικού προβληματισμού όπως διαρθρώνεται μέσα από την παρουσίαση ενός κόσμου στον οποίο ο διαρκής κι ενδοσκοπικός «άνωθεν» έλεγχος, η πλήρης απώλεια συνειδητότητας των πολιτών καθώς και η παγίδευση σε απλουστευμένες μορφές επικοινωνίας εξ αιτίας μιας «τεχνητής» πνευματικής και ψυχικής ανεπάρκειας, συνιστούν τον εφιάλτη εντός του οποίου αναιρείται η ουσία της ανθρώπινης διάνοιας και στρεβλώνεται ο ψυχισμός του έλλογου όντος.

Το έργο

Το «μάτι» το οποίο στερείται υπολοίπου σώματος αλλά και συναισθηματικής υποδομής, εμφανίζεται ως σαφής εξουσιαστική δομή, σε μία οθόνη και μάλιστα ως προϊόν τηλεοπτικού προγράμματος στο οποίο στρεβλωμένα ανιχνεύουμε σειρές, δελτία ειδήσεων και σώου της μικρής οθόνης, του γνωστού και οικείου σε όλους οικιακού μας εφιάλτη. Το «μάτι» δεν έχει επιθυμίες και στόχους που να αφορούν την ίδια την ύπαρξη του αλλά στρέφεται εξ ολοκλήρου προς ένα σκοπό, την πλήρη χαλιναγώγηση των ατόμων τα οποία εξουσιάζει. Με μία σειρά παράλογων αλλά αυστηρών κανόνων, ελέγχει ακόμα και τις απλούστερες φυσικές ανάγκες ενώ ταυτόχρονα υπόσχεται απολαύσεις οι οποίες ποτέ δεν έρχονται αλλά διαρκώς οφείλεις να τις αναμένεις, εξ αιτίας ενός εσωτερικού ελέγχου των δεδομένων του χρόνου που τον διασπά και τον καθιστά ταυτόχρονα απροσδιόριστο. Οι πολίτες έχουν ξεγυμνωθεί από την γκάμα των ψυχοδιανοητικών ιδιοτήτων τους και έχουν περιοριστεί σε μία και μοναδική εξ αυτών, η οποία και καθορίζει την ταυτότητά τους, θυμίζοντάς μας τα τηλεοπτικά πρότυπα που αναδεικνύονται στα αφελή σήριαλ και στα ριάλιτυ σώου. Είναι ο Τεμπέλης, η Ηλίθια, ο Ξερόλας κι η Δούλα. Αναγνωρίζουν τις ποικίλες εκφάνσεις του περιβάλλοντος υλικού κόσμου μέσα από ταμπέλες που επαναπροσδιορίζουν παρανοϊκά τους ρόλους και τις χρήσεις ενώ ταυτόχρονα φέρουν οι ίδιοι τις ταμπέλες που τους αυτοκαθορίζουν, εξομοιώνοντας τους με τα τρόφιμα, τις οικιακές συσκευές και τα αντικείμενα. Οι ήρωες του έργου δεν διαφέρουν ως υλικές υποστάσεις, από τα καλώδια, τις ομπρέλες και το παγιδευμένο σε ένα βάζο και «στολισμένο» πασχαλιάτικο αρνί. Η συλλογιστική τους ακολουθεί τους κλασσικούς κανόνες ανθρώπινης σκέψης αλλά πλήρως διαστρεμμένης από τις εξωγενείς επιδράσεις που έχουν εκμηδενίσει την αντιληπτική τους ικανότητα. Ο χώρος κι ο χρόνος διαρκώς εκφυλίζονται ενώ τα φύλα αντιστρέφονται κι οι μήτρες κυοφορούν γερόντια. Στο σουρεαλιστικό αυτό πλαίσιο έρχονται να προστεθούν οι επικοινωνιακές τους απόπειρες οι οποίες αντί να ευνοούν το άνοιγμα υπονομευτικών προς την εξουσία ρωγμών επικοινωνίας, ενισχύουν ακόμα περισσότερο τα τείχη της ασυνεννοησίας, ωθώντας τους σε αδυναμία δράσης, αυτοεγκατάλειψη και απομόνωση. Εν τέλει η παραλυμένη από τις διαρκείς μεταλλάξεις, ανατρεπτική τάση της ανθρώπινης φύσης εγείρεται μέσα από την πίεση της φυσικής ανάγκης του «Τεμπέλη» ο οποίος δεν καταφέρνει να αντισταθεί στην βουλιμική του παρόρμηση και ρίχνεται στο φαγητό παραβιάζοντας μία από τις εντολές. Η επανάσταση που θα προκύψει, καταπνίγεται άδοξα ωστόσο αφού οι λεηλατημένοι από κάθε συνειδητή επιδίωξη, ήρωες του έργου δεν είναι σε θέση να υπερασπιστούν ούτε τη φύση τους, ούτε τις ανάγκες τους, ούτε την ίδια τους την ανθρώπινη υπόσταση και υποτάσσονται ξανά στο πανίσχυρο «μάτι» επιδιώκοντας απεγνωσμένα την συγχώρεση και επιλέγοντας εν τέλει την λυτρωτική εξουσία έναντι της οδυνηρής απελευθέρωσης η οποία επιπλέον επισύρει και την ποινή του θανάτου. Στη μαύρη αυτή κωμωδία της Τσιώλη, οι ήρωες επιδίδονται σε κάθε λογής παράνοια και εμφανίζονται ακραίοι στην ανεπάρκειά τους. Αν όμως παραμερίσουμε ελάχιστα τις προκαταλήψεις μας είναι σίγουρο πως θα αντιληφθούμε ότι δεν αποτελούν παρά τα απογυμνωμένα είδωλα μας στον παραμορφωτικό καθρέφτη της ίδιας μας της υπαρξιακής και ψυχικής ένδειας. Είμαστε δυστυχώς οι ήρωες της Τσιώλη κι εκεί ακριβώς, στο σημείο της ταύτισης μας μ’ αυτούς θα πρέπει ίσως να αντιληφθούμε όχι μόνο τις συνέπειες της υποταγής μας αλλά και το ανέφικτο της απελευθέρωσής μας από το πανταχού παρόν και αδυσώπητα εξουσιαστικό «μάτι» που έχει στραφεί πάνω μας κρύβοντας μας όλο και λιγότερο τις υπονομευτικές προθέσεις του. Η νεαρή συγγραφέας συνέλαβε μια ενδιαφέρουσα κατασκευή και ανταποκρίθηκε ως ένα βαθμό στις απαιτήσεις του εγχειρήματός της αλλά θα χρειαστεί να επανεξετάσει τις επιμέρους δομές του έργου της για να εξαλείψει κάποιους περιττούς διδακτισμούς και να αναπτύξει ακόμα πιο εύγλωττα τις αποχρώσεις του εφιαλτικού κόσμου τον οποίο συνέθεσε, αναπτύσσοντας παράλληλα σε μεγαλύτερο βάθος τις διαστρεβλώσεις του ψυχισμού των ηρώων της.

Το έργο κυκλοφορεί απ’ τις Εκδόσεις Αιγόκερως.

Η παράσταση

Στην πρώτη της σκηνοθεσία η Τσιώλη, κατάφερε να δημιουργήσει έντονους ρυθμούς και να διανθίσει με κωμικά και άλλα ευρήματα τις θεατρικές δράσεις. Αξιοποίησε τις τραγελαφικές καταστάσεις και τους εξωφρενικούς διαλόγους ενώ χρησιμοποίησε με σύνεση και μέσα από μια ενδιαφέρουσα αισθητική την «οθόνη» του βίντεο που αποτελεί κεντραλγικό στοιχείο της δραματουργίας της. Έμεινε όμως κάπως μετέωρη ανάμεσα στο σχήμα και την ουσία, μην επιτυγχάνοντας να ορίσει σκηνοθετικά την ταυτότητα των ηρώων είτε ως σουρεαλιστικών, καθαρών σχημάτων είτε ως των διαστρεβλωμένων εκδοχών των οντολογικών προτύπων του ανθρωπίνου είδους μέσω μιας σκηνικής και ερμηνευτικής υπέρβασης. Οι ηθοποιοί ενσάρκωσαν τους ήρωες με χιούμορ, ενισχύοντας τα φαρσικά στοιχεία και αναδεικνύοντας τους κωμικούς αντιπερισπασμούς αλλά χρειάζονται μια πιο σαφή κατεύθυνση για να ομογενοποιήσουν την υποκριτική γραμμή και να αξιοποιήσουν τους υποδόριους μηχανισμούς της δραματουργίας κινησιολογικά και ερμηνευτικά στο έπακρον.

Μια φιλόδοξη νεανική προσπάθεια που θα μπορούσε στο μέλλον να εξελιχτεί σε ακόμα πιο ενδιαφέρουσα αν εξαλειφθούν οι τεχνικές και καλλιτεχνικές ελλείψεις των συντελεστών της.

Κείμενο/Σκηνοθεσία: Χαρά Τσιώλη

Σκηνογραφική επιμέλεια: Γιώργος Λυντζέρης

Μουσική: Δημήτρης Παπαδάκης

Videos/μοντάζ: Ανδρέας Τρούσσας

Φωτισμοί: Βαγγέλης Κάνδιας

Βοηθοί σκηνοθέτη: Σαββίνα Πετρίδου, Δήμητρα Μπαμπαδήμα

Αφίσα / σκίτσα: Σπύρος Χάλαρης

Σύμβουλος: Δημήτρης Κομνηνός

Παίζουν:

Σταυριάννα Δαούτη

Μανώλης Ιμπραημάκης

Τάσος Φόης

Μάρω Χασιώτη

ΣΤΑ ΒΙΝΤΕΟ ΕΜΦΑΝΙΖΟΝΤΑΙ:

Λεωνίδας Γιαννακόπουλος

Στέλιος Γούτης

Αβραάμ Παπαδόπουλος

BAR NIXON (screening room)

Αγησιλάου 61Β

Κεραμεικός

Τηλέφωνα: 210-8839657, 6981982591

Παραγωγή: 4actors – Γιώργος Κατινάς 6974 515181