Το τέλος του παιχνιδιού

του Σάμουελ Μπέκετ

Το έργο του Σάμουελ Μπέκετ «Το τέλος του παιχνιδιού» παρουσιάστηκε για πρώτη φορά την 1η Απριλίου 1957, αλλά δεν ήταν εν τέλει πρωταπριλιάτικο αστείο. Παίχτηκε στο θέατρο Royal Court του Λονδίνου, σε σκηνοθεσία Roger Blin, ο οποίος έπαιξε και το ρόλο του Χαμ. Τον ίδιο μήνα ανέβηκε στο Studio des Champs Elysées στο Παρίσι κι ακολούθησε η παράσταση στη Νέα Υόρκη στο Off Broadway Cherry Lane καθώς και στο Σαν Φρανσίσκο απ’ τον θίασο Actors’ Workshop. Οι ήρωες του έργου που αρχικά είχε δύο πράξεις για να καταλήξει μονόπρακτο, είναι ένας τυφλός και παράλυτος άντρας, ο υπηρέτης του και οι δύο γονείς του οι οποίοι ζουν χωρίς πόδια μέσα σε σκουπιδοτενεκέδες.

Το παιχνίδι, ένα παιχνίδι σκακιού, μας μεταφέρει από την μία κατάσταση στην άλλη, όχι με αριθμητική αλλά με γεωμετρική πρόοδο όπως ακριβώς συσσωρεύονταν κι οι κόκκοι του σιταριού της αμοιβής του εφευρέτη του, σύμφωνα με το μύθο, για να καταλήξουν να αυξηθούν τόσο ώστε κανείς να μην μπορεί να τους προσφέρει σαν αντάλλαγμα, ούτε ο βασιλιάς που επιθυμούσε να το αποκτήσει.

Μια αλόγιστη συσσώρευση επιθυμιών και προσδοκιών, μία από κάθε κατεύθυνση τυφλή και βίαιη διεκδίκηση ακόμα και του ανέφικτου, οδηγεί την αναμέτρηση ανάμεσα στα μαύρα και τα λευκά πιόνια σε αδιέξοδο κι η υποσχεμένη πληθώρα απολαβών μέσα από την ίδια την ληστρική της φύση, και πάλι με γεωμετρικούς ρυθμούς, γίνεται η απόλυτη έλλειψη.

Στον τρέχοντα χρόνο που θα μπορούσε να είναι ένας κυκλικός επαναλαμβανόμενος χρόνος, εξουσιαστής κι εξουσιαζόμενος, δεμένοι άρρηκτα με δεσμά ανάγκης, επαναλαμβάνουν σαν τελετουργικό θανάτου, τις τελευταίες κινήσεις ενός παιχνιδιού που έχει χάσει πλέον την ουσία της απόλαυσης και έρπει πάνω στο χρόνο τους σαν υπόμνηση της χαμένης τους ταξικής αντιπαλότητας η οποία υπέκλεψε το μέλλον από το ίδιο το παρελθόν τους.

Οι γεννήτορές του ενός αντιπάλου, του απόλυτα φυλακισμένου στο σώμα του, τυφλού και παράλυτου εξουσιαστή, εξακολουθούν να επιβιώνουν αλλά χωρίς πόδια, η απώλεια των οποίων ταυτιζόμενη με την απώλεια της ψυχής αφαιρεί όχι μόνο την δυνατότητα επέμβασης και αποτροπής των τεκταινόμενων αλλά και το περιθώριο απόκρουσης του τίποτα που τους περιβάλλει. Το παρελθόν τους είναι εύγλωττο και τους τοποθετεί ένδοξα σε σκουπιδοτενεκέδες μέσα από τους οποίους δεν θα μπορέσουν να ακούσουν έστω και τώρα, την ύστατη ώρα, την φωνή εκείνων που γέννησαν και για τους οποίους υπήρξαν συνειδητά κουφοί όταν είχαν και πόδια και εξουσία.

Οι διαδικασίες ύβρης-άτης-νέμεσης στην πιο καθαρή εκδοχή τους μετατίθενται από τον λαμπρό κόσμο της αρχαίας τραγωδίας στο θαμπό τοπίο της μελλοντικής παράκρουσης. Η κάθε κίνηση αλαζονείας του παρελθόντος υπήρξε και μια παράφρων ενέργεια του παρόντος που προϋποθέτει με μαθηματική ακρίβεια και γεωμετρική αύξηση την μελλοντική νέμεση.

Ο άλλος αντίπαλος, ο υπηρέτης αν και κυρίαρχος πια του παροπλισμένου αφέντη του δεν επιχειρεί την αποδέσμευση αφού οι οδοί διαφυγής έχουν αποκλειστεί από το συμπαγές κι απροσπέλαστο τίποτα. Δεμένος πειθήνια στο άροτρο των καθημερινών του υποχρεώσεων, δεν αναμένει πλέον την κίνηση στο ακίνητο τοπίο σαν μια ριπή ελπίδας αλλά σαν μια υπόσχεση απειλής. Η ελευθερία του δεν είναι διαπραγματεύσιμη κι η υποταγή του στερείται νοήματος αφού η κάθε απόπειρα προσφοράς του αποδεικνύεται ανέφικτη στην ολοκλήρωσή της, οι κινήσεις επαναλαμβάνονται με την ίδια ακριβώς χρονική ακρίβεια αλλά το περιεχόμενό τους έχει διαρρεύσει, η προσφορά απωλέσθη, καταναλώθηκε έως σπόρου.

Οι προσευχές τους, προσευχές απίστων σε θεό ανύπαρκτο δεν μπορούν να προκαλέσουν ενεργειακό ρευστό, επαναλαμβάνονται μόνο από κεκτημένη ταχύτητα και δρουν μόνο σαν υπομνήσεις της χαμένης αθωότητας των εποχών της αφθονίας.

Η αρένα στο κέντρο της οποίας απαιτεί να τοποθετείται διαρκώς ο παγιδευμένος βασιλιάς, είναι μια λεηλατημένη από τα τετράγωνά της λογικής της σκακιέρα, πάνω στην οποία δεν αλληλοεξοντώνονται πλέον στρατοί αλλά τα φαντάσματα των φαντασμάτων τους, τα απομεινάρια των αποηχών τους, αποκλεισμένα  στο κουκούλι της ανάμνησης των τελευταίων νοημόνων πιονιών.

Όμως ούτε η ανάμνηση του ως πεδίου μάχης δεν μπορεί να ενεργοποιήσει το σκηνικό του προδιαγραμμένου δράματος, αυτήν την θαμπή αντανάκλαση σφαγείου. Η ουσία του παιχνιδιού είναι το τέλος του, ο σκοπός του δηλαδή αλλά το νόημά του βρίσκεται στη διαρκή κι ανανεούμενη ρήξη του με τους κανόνες. Από τη στιγμή που οι κανόνες δεν εξυπηρετούν τους στόχους τους, η ρήξη ακυρώνεται κι η επανάσταση αυτοαναιρείται.

Στο εφιαλτικό αυτό παιχνίδι του Μπέκετ, ένας κόσμος που αυτοκαταστρέφεται με γεωμετρική πρόοδο μπορεί να δει το μελλοντικό είδωλό του να παρίσταται στην ίδια του την κηδεία. Σήμερα το νησί καταλαμβάνει μόνο το ήμισυ της λίμνης. Αύριο το νησί δεν υπάρχει πια.

Ο θεατής είναι παγιδευμένος στη δράση γιατί δεν μπορεί να διαχωρίσει την ύπαρξή του από αυτή των ηρώων που επί σκηνής επαναλαμβάνουν τις κινήσεις του. Ξέρει πως ακόμα υπάρχει κάτι ζωντανό έξω από τα μικρά παράθυρα του σκηνικού της δικής του ζωής με την ίδια σιγουριά που γνωρίζει πως το νεκρό ήδη κυοφορείται στο ζωντανό.

Παρίσταται σε κωμωδία άρα οφείλει να γελάσει αλλά το γέλιο του θα ακουστεί κούφιο αφού δεν είναι παρά η κορωνίδα της εξελιγμένης φύσης του που μεταλλάχτηκε σε αντήχηση της ξεγραμμένης ύπαρξής του.

Δεν του μένει παρά να υπνοβατήσει στο σκηνικό του ευφυούς συγγραφέα, να αφουγκραστεί τις πανικόβλητες μαρτυρίες των τελευταίων επιζώντων μέσα από το μαύρο κουτί και να παραστεί στο τέλος του παιχνιδιού, ακυρώνοντας απ’ όλη τη δραματουργική δράση, μονάχα ένα της σημείο. Τη λυτρωτική υπόκλιση.

Η παράσταση του Νίκου Καμτσή, ο οποίος έχει αναμετρηθεί ξανά με το Μπεκετικό κείμενο, αφουγκράζεται σεμνά τις προθέσεις του συγγραφέα, αναδιπλώνοντας τους συμβολισμούς του με έξυπνα και λειτουργικά ευρήματα και διευρύνοντας τους δραματουργικούς όγκους μέσα από τις σπαρακτικές και ευφυείς ερμηνείες με κορυφαία εκείνη του Πολύκαρπου Πολυκάρπου στο ρόλο του Χαμ.

Μετάφραση : Κωστής Σκαλιώρας

Σκηνοθεσία-σκηνικό : Νίκος Καμτσής

Κοστούμια : Μίκα Πανάγου

Μουσική : Κώστας Χαριτάτος

Παίζουν:

Χαμ : Πολύκαρπος Πολυκάρπου 

Κλοβ : Νίκος Αλεξίου 

Νελ : Ναταλία Στυλιανού 

Ναγκ : Πάνος Ροκίδης

Από Παρασκευή 24 Σεπτεμβρίου έως Δευτέρα 1^η Νοεμβρίου

για 20 μόνο παραστάσεις

Πέμπτη : 21:30

Παρασκευή :21:30

Σάββατο : 21:30

Κυριακή : 20:00

Δευτέρα : 20:00

ΤΙΜΕΣ ΕΙΣΙΤΗΡΙΩΝ :

Γενική Είσοδος : 20 €

Φοιτητικό : 15 €

ΔΙΑΡΚΕΙΑ : 80 λεπτά

ΤΟΠΟΣ ΑΛΛΟύ

Κεφαλληνίας 17 & Κυκλάδων, 11361-Αθήνα

τηλ. 2108254600 και 210-8679535

http://www.topos-allou.gr

Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από κακόβουλη χρήση. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε την Javascript για να τη δείτε.