Cuba Libre

του Νilo Cruz

Ο  πρωτότυπος τίτλος του έργου είναι «Δύο αδερφές και ένα πιάνο», αλλά στο θεατρικό του ανέβασμα στο «Αγγέλων Βήμα» μεταφέρεται ως Cuba Libre.Τίτλος πανέξυπνος.  Και όχι  μόνο γιατί παραπέμπει στο γνωστό κοκτέιλ ή γιατί μας βοηθά να κάνουμε κάποιους ίσως συνειρμούς σχετικά με την χώρα στην οποία διαδραματίζεται το έργο. Αλλά γιατί, αφού κάποιος δει την παράσταση, αντιλαμβάνεται πως ο εύληπτος αυτός τίτλος σχετίζεται ακριβώς με την ουσία του ίδιου του έργου και διεισδύει κι αυτός με τον τρόπο του στην καρδιά της προβληματικής του συγγραφέα, σε μια «ελεύθερη Κούβα» που η εικόνα της έρχεται σε πλήρη αντίθεση με αυτήν που κάποιος έχει μέσω της παρουσίασης του «εξιδανικευμένου» καθεστώτος του Φιντέλ Κάστρο. Κάθε επανάσταση και κάθε σύστημα διαφθείρεται. Κάθε εξουσία διαφθείρεται. Κι η περίπτωση του Κάστρο δεν θα μπορούσε να ξεφύγει από μια τέτοια προοπτική. Το έργο  αποτελεί ένα αιχμηρό σχόλιο στο κομμουνιστικό  καθεστώς, παρουσιάζοντας την ιστορία δύο «αντικαθεστωτικών» γυναικών, αδερφών μεταξύ τους, που εξαιτίας ακριβώς αυτής της ιδεολογικής διαφοροποίησης από τις πολιτικές νόρμες του συστήματος και της εποχής τους δέχονται τις συνέπειες της «λαϊκής κυβέρνησης». Φυλακίστηκαν, κακοποιήθηκαν σωματικά και ψυχικά, και στο έργο βρίσκονται σε κατ’ οίκον περιορισμό. Το σφάλμα τους; Ως καλλιτέχνες, η μία, η Μαρία Σήλια, είναι συγγραφέας και η άλλη, η Σοφία, πιανίστρια, υπέγραψαν μαζί με άλλους μια διακήρυξη «επαναστατική» στα «μάτια των συντρόφων τους. Στο σπίτι ζουν έγκλειστες, σα ζωντανές-νεκρές, χωρίς επικοινωνία με τον έξω κόσμο. Η μόνη τους επαφή γίνεται μέσω του καθημερινού ελέγχου τους από τον Υπολοχαγό Πορτουόντο ή με τον χορδιστή του πιάνου, Βίκτορ Μανουέλ. Ο καταπιεσμένος ερωτισμός των δύο γυναικών αρχίζει να εξωτερικεύεται. Της Μαρίας Σήλιας απέναντι στον Υπολοχαγό και της Σοφίας απέναντι στον χορδιστή του πιάνου. Ένας ερωτισμός δοσμένος ωστόσο με τέτοιον τρόπο, ώστε να μην καταλαβαίνουμε τελικά αν είναι αληθινός ή αν προκύπτει από την ανάγκη των δύο αδερφών να πετύχουν το σκοπό τους: η Μαρία Σήλια να διαβάσει τα κατασχεμένα γράμματα του άντρα της και η Σοφία να χορδίσει το πιάνο της.

Οι δύο αδερφές υπερασπίζονται ανθρώπινες αξίες, την ελευθερία της σκέψης και της έκφρασης, την αξιοπρέπεια. Και από σύμβολα αντίστασης και  εγκαρτέρησης ανάγονται σε τραγικές μορφές ύπαρξης ιδίως όταν οι ρεαλιστικές σκηνές του έργου δίνουν τη θέση τους σε πιο λυρικές.

Η μετάφραση της Μαργαρίτας Δαλαμάγκα-Καλογύρου διαθέτει όλες τις αρετές μιας καλής θεατρικής μετάφρασης. Ρέει αβίαστα και καθηλώνει με την αμεσότητά της, καθώς διαφοροποιείται στα ρεαλιστικά και τα λυρικά μέρη. Άλλοτε χρησιμοποιείται μια γλώσσα καθημερινή και σκληρή που αγγίζει και τα όρια του χυδαίου κι άλλοτε μια γλώσσα ονειρική που συμβαδίζει με τις ονειροφαντασίες των ηρωίδων. Αναμφίβολα αποτελεί απόδειξη της γλωσσικής ευαισθησίας και της συνειδητής γνώσης του σκηνικού προορισμού του θεατρικού έργου από την πλευρά της μεταφράστριας.

Η σκηνοθέτις Αναστασία Ρεβή, ερχόμενη με περγαμηνές στις αποσκευές της από το Λονδίνο κατάφερε να στήσει μια εξαιρετική παράσταση γεμάτη χρώματα, αρώματα, μουσικές και χορό. Κυριολεκτικά και όχι μεταφορικά. Γλάστρες με δυόσμο, ροδόνερο και μάνγκο αφήνουν τα αρώματά τους να φτάσουν στους θεατές, ενώ κουβανέζικη μουσική χρησιμοποιείται ως «χαλί» σε μεγάλο μέρος της παράστασης. Κατάφερε να συνταξιδέψει με τα οράματα του Nilo Cruz που στις σκηνικές οδηγίες αναφέρει πως αν κι οι ηρωίδες είναι έγκλειστες «θα πρέπει να δίνεται η αίσθηση ανοιχτού  χώρου και να μην δημιουργείται αίσθημα κλειστοφοβίας». Και όχι μόνο το πέτυχε, αλλά κατόρθωσε μέσα από τον σκηνικά περιορισμένο εσωτερικό χώρο ενός κουβανέζικου σπιτιού να μας μεταφέρει μαγικά σε ολόκληρη την Κούβα.

Στους πρωταγωνιστικούς ρόλους η Παναγιώτα Βλαντή κατάφερε να μαγέψει το κοινό με την ερμηνευτική της δεινότητα. Στον πολυδιάστατο και σύνθετο ρόλο της Μαρίας Σήλια, άλλοτε ευάλωτη και άλλοτε δυναμική, άλλοτε γυναίκα και άλλοτε επαναστάτρια, άλλοτε στήριγμα της αδερφής της και άλλοτε έτοιμη να καταρρεύσει, απέδωσε όλες τις εκφάνσεις του ψυχισμού της ηρωίδας  της. Ενσάρκωσε την Μαρία με μια απλότητα και φυσικότητα που ωστόσο κρύβει απίστευτη τεχνική, αποδεικνύοντας πως είναι μια ηθοποιός κλάσεως που όταν της δοθούν οι ευκαιρίες μπορεί να αποδείξει το ταλέντο της, σε ρόλους δύσκολους και απαιτητικούς.

Η Αντιγόνη Δρακουλάκη που υποδύεται την πιανίστρια, την Σοφία, πείθει με το πάθος της σκηνικής της ερμηνείας. Με βάθος συναισθημάτων μεταφέρει απόλυτα επάνω στη σκηνή την κλονισμένη ψυχικά από τα βασανιστήρια και τον εγκλεισμό, ηρωίδα που ως μόνη διέξοδό της έχει το πιάνο. Αποδίδει ερμηνευτικά τις αποχρώσεις του χαρακτήρα ως φοβισμένη και άτολμη, ως αμήχανη στο ερωτικό παιχνίδι,  ως πρόσωπο που συγκρούεται με τον ίδιο της τον εαυτό, ως διαταραγμένη ψυχοσύνθεση που ξεσπά υστερικές κρίσεις. Αποκορύφωμα στην ερμηνεία της, η σκηνή που της στερούν ό,τι πολυτιμότερο διαθέτει, το πιάνο. Ο πόνος της ψυχικά νοσούσης ηρωίδας που κρεσεντάρει σταδιακά καθ’ όλη την εξέλιξη του έργου είναι αποτέλεσμα μια πολλαπλής και όχι ευθύγραμμης ερμηνείας.

Ο Αντώνης Καρυστινός ενσαρκώνει τον Υπολοχαγό Πορτουόντο. Η σκηνική του παρουσία είναι επιβλητική και η υποκριτική προσέγγιση του εξελισσόμενου μέσα στο έργο, ρόλου του εντυπωσιάζει. Από σκληρός υπερασπιστής του καθεστώτος, γίνεται ένας ερωτευμένος υπολοχαγός έτοιμος να ρισκάρει τα πάντα για μια γυναίκα. Καταφέρνει να πείσει τους θεατές για την «αλήθεια» της κάθε στιγμής του ήρωα του, όχι μόνο με τις αποχρώσεις στη χροιά της φωνής του ή στις εκφράσεις του προσώπου του αλλά κυρίως με τις αλλαγές που συντελούνται στην ίδια την ψυχοσύσταση του και που πετυχαίνει με μαεστρία να τις εξωτερικεύσει ερμηνευτικά.

Τέλος, ο Αργύρης Γκαγκάνης δημιουργεί μια ευφρόσυνη διάθεση στο έργο, ενσαρκώνοντας με δεξιότητα τον σακάτη, πονηρό και φιλοχρήματο χορδιστή Βίκτορ Μανουέλ.

Την υπέροχη αυτή παράσταση επιμελήθηκε μουσικά η ίδια η σκηνοθέτιδα Αναστασία Ρεβή, ενώ στην πραγματοποίηση του οράματός της συνετέλεσαν επίσης η Μαρία Κονομή στα σκηνικά και κοστούμια, και ο Γιάννης Κατσαρής στους φωτισμούς.

Μετάφραση: Μαργαρίτα Δαλαμάγκα-Καλογύρου

Σκηνοθεσία – Μουσική επιμέλεια: Αναστασία Ρεβή ( www.theatrelab.co.uk )

Σκηνικά – Κοστούμια: Μαρία Κονομή

Φωτισμοί: Γιάννης Κατσαρής

Βοηθός σκηνογράφου – ενδυματολόγου: Αθηνά Πρίντζη

Διδασκαλία χορού: Αναστασία Βραϊλα

Παίζουν: Μαρία Σήλια: Παναγιώτα Βλαντή

Σοφία: Αντιγόνη Δρακουλάκη

Υπολοχαγός Πορτουόντο: Αντώνης Καρυστινός

Βίκτορ Μανουέλ: Αργύρης Γκαγκάνης

«Αγγέλων Βήμα»

Σατωβριάνδου 36

Ομόνοια

Τηλέφωνο: 210 5242211-213

Website: www.aggelonvima.gr

Παραστάσεις: Τετάρτη στις 6.30 μ.μ., Πέμπτη, Παρασκευή στις 8 μ.μ. και Σάββατο στις  5.30 μ.μ.
Εισιτήριο:10 ευρώ
Διάρκεια: 90'