Γιώργος Σίμωνας

Ταξιδεύοντας στην Νήσο Βόρνεο μ’ ένα γέρικο καράβι που το λέγανε Οτέγκα

Γεννήθηκε στην Τρίπολη Αρκαδίας. Απόφοιτος της Δραματικής Σχολής Ωδείου Αθηνών και του Τμήματος Θεάτρου του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, σπούδασε επίσης για τρία χρόνια ζωγραφική [ABC Paris]. Συνιδρυτής της ομάδας ΝΟΣΤΑΛΓΙΑ με την οποία και διαχειρίζονται το θέατρο Rabbithole. Ιδρυτής και εκπαιδευτής της ομάδας Mannschaft [ensemble gruppe]. Έχει σκηνοθετήσει πάνω από 30 παραστάσεις στην Αθήνα και την επαρχία, έχοντας συμμετάσχει και ως ηθοποιός σε δικές του ή ξένες παραγωγές. Εκπαιδευτής τα τελευταία τρία χρόνια σε σεμιναριακούς κύκλους πάνω σε μια μοντέρνα μέθοδο υποκριτικής που  συνδυάζει το ψυχαναλυτικό θέατρο με τις εικαστικές τέχνες. Φέτος σκηνοθετεί το «Βόρνεο», δραματοποιημένη λογοτεχνία που διαχειρίζεται σκηνικά   ένα μύθο με πολλαπλές προεκτάσεις: Ένας υποπλοίαρχος αποφασίζει να δεχτεί την πρόταση να διοικήσει ένα γέρικο πλοίο, το Οτέγκα, στο τελευταίο του ταξίδι για την νήσο Βόρνεο, αναβάλλοντας την επιστροφή του στην πατρίδα και την οικογένειά του. Η παράσταση είναι μια παραγωγή της ομάδας Mannschaft.

Μιλήστε μου για την ομάδα σας και την ως τώρα πορεία της.

Η ομάδα  Mannschaft, δημιουργήθηκε ύστερα από μία ανάγκη που γενήθηκε, όταν ξεκίνησα πριν από τρία περίπου χρόνια έναν κύκλο σεμιναρίων πάνω σε μία μοντέρνα μέθοδο που αποσκοπεί στο να «διδάξει» τους ηθοποιούς να αντιλαμβάνονται το βλέμμα, από την θέση του θεατή. Δηλαδή να αντιλαμβάνονται περισσότερο τον δέκτη παρά τον πομπό (που είναι οι ίδιοι). Επειδή όλο αυτό ξεκίνησε, όπως είπα, σεμιναριακά, δεν υπήρχε λόγος για μια (ακόμη) ομάδα. Έτσι, δημιουργήθηκε ένα γκρουπ (και όχι ομάδα), στο οποίο τα άτομα  (που βρίσκονται κάθε φορά), συνεργάζονται για τα πειράματα του «βλέμματος του θεατή» και πως αυτό που ονομάζουμε παράσταση, κατασκευάζεται σύμφωνα με αυτό -με πιο απλά λόγια, σύμφωνα με την «οπτική αντίληψη»-. Από αυτούς τους σεμιναριακούς κύκλους, που μετρούνται με αριθμούς (Mannschaft 1, 2…) και έχει διαφορετικό θέμα ο καθένας πάνω όμως στην ίδια μέθοδο, έχουν παρουσιαστεί πέντε μικρές σεμιναριακές δουλειές και δύο μεγάλες παραγωγές: το «Weiss», βασισμένο στην «Πανούκλα» του Αλμπέρ Καμύ και ο «Αιγόκερως» βασισμένο στους πίνακες και τα γλυπτά του ζωγράφου MaxErnst. Το «Βόρνεο» είναι η τρίτη μεγάλη παραγωγή της Mannschaft.

Τι συμβολίζει η νήσος Βόρνεο;

Επί της ουσίας ότι συμβολίζει για κάποιον που το ακούει, άσχετα αν ξέρει ή δεν ξέρει το νησί/κράτος αυτό: ένα μακρινό, εξωτικό μέρος που φαντάζει στο μυαλό μας από την μία ως ένας ιδανικός προορισμός για ταξίδι και από την άλλη ως ένας ουτοπικός προορισμός για μια ενναλακτική ζωή εκεί. Μόνιμα. Ξεκινώντας από αυτήν την βάση, τον τίτλο της παράστασης – μια ονομασία, συνεχίζεται το πλάσιμο του συμβολισμού κατά την διάρκεια του έργου: με αυτό θέλω να πω, πως στο τέλος, αυτό που ονομάζουμε συμβολισμό ανήκει αποκλειστικά στο μυαλό του θεατή. Εμείς εσκεμμένα απέχουμε από το να δώσουμε κάποια εξήγηση. Για μας είναι απλώς «το νησί».

Τι συμβολίζει αυτό το γέρικο σκαρί με το όνομα Οτέγκα ;

Ξανά, αυτό που θέλω να επισημάνω στους φίλους θεατές, είναι ότι το νόημα μιας πρότασης δεν πηγαίνει πάντα «αγκαζέ» με το τι σημαίνει. Πολλές φορές το νόημα είναι η αίσθηση που σου αφήνει μέσα σου – άρα η εικόνα που φτιάχνεις μέσα σου και όχι η σημασία, ο συμβολισμός, «αυτό που θέλει να πει». Το γέρικο σκαρί είναι ένα παλιό πλοίο που πρέπει να γυρίσει πίσω, σε ένα νεκροταφείο καραβιών, σαν και αυτό που έχουμε έξω από το Πέραμα καθώς πηγαίνουμε με το φέρι στην Σαλαμίνα. Φυσικά, δεν παραβλέπω πως και μόνο που το ακούς αυτό γεμίζει (μάλλον) το μυαλό με διάφορες εικόνες και νοήματα -  οι άνθρωποι πάντα θέλουμε να εξηγούμε «ανθρωποκεντρικά» τις καταστάσεις που μας παρουσιάζονται (π.χ. το γέρικο σκαρί παραλληλίζεται με τον άνθρωπο που γερνάει; κ.τ.λ.)-. Είναι θεωρίες που προτιμούμε εμείς που το παρουσιάζουμε να μην τις θέτουμε. Προτιμούμε να παρουσιάζουμε τα πράγματα όπως είναι και να μην αφήνουμε τους διάφορους (αναπόφευκτους) συμβολισμούς να μας επηρεάζουν. Το «Οτέγκα», είναι το όνομα του καραβιού με το οποίο ταξίδεψε ο Κόνραντ και από το οποίο επηρεάστηκε για να γράψει την «Γραμμή σκιάς».

Γιατί ο υποπλοίαρχος Κρεγκ αποφασίζει να κάνει αυτό το τελευταίο ταξίδι παρά τους κακούς οιωνούς και τις αντίξοες συνθήκες; Τι περιμένει ακριβώς από αυτό και πόσο συνειδητός είναι στην επιλογή του;

Η πιο λογική εξήγηση που μπορούμε να δώσουμε είναι γιατί πιστεύει ότι μπορεί να τα καταφέρει. Μετράει, με μια δική του μονάδα μέτρησης, το ρίσκο και αποφασίζει να το πάρει. Συμβαίνει στην ζωή αυτό, συχνά. Ενώ υπάρχουν ενδείξεις για την επικινδυνότητα μιας προοπτικής, μιας πράξης, προχωρούμε σαν να «μας τσιγκλάει ο διάολος» να το κάνουμε. Αυτό κάνει και ο υποπλοίαρχος Κρεγκ. Συνειδητός είναι μόνο την στιγμή που παίρνει την απόφαση. Μετά αυτή η συνειδητοποίηση αλλάζει βέβαια αλλά έτσι δεν γίνεται πάντα; Αποφασίζουμε κάτι, θεωρούμε πως θα πάει «κάπως» και μετά έρχεται η πραγματικότητα που μας αλλάζει τα πλάνα. Και έτσι, αυτό που πιθανόν να περίμενε ως κέρδος για τον εαυτό του ο Κρεγκ, να αλλάζει. Για παράδειγμα, με το που παίρνει το Οτέγκα ανεβαίνει σε αξίωμα, γίνεται για πρώτη φορά καπετάνιος. Αυτή η προαγωγή έχει τα θετικά (γίνεται για πρώτη φορά αρχηγός ενός πλοίου), έχει και τα αρνητικά (είναι υπεύθυνος για αυτό το πλοίο και τους ναύτες που κουβαλά). Οι μεγάλες αποφάσεις έχουν και μεγάλες ευθύνες.

Ποιες είναι οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι επιβάτες του καραβιού στην διάρκεια του αποκλεισμού του και τι σημαίνουν;

Η περίπτωση της ξέρας είναι ένα εξαιρετικά επικίνδυνο παράδειγμα αποκλεισμού. Ο βυθός έχει σηκωθεί αρκετά και το καράβι που θα πέσει εκεί «κολλάει», μπορεί να υποστεί και καταστροφές. Πρέπει λοιπόν να περιμένουν την παλίρροια για να ξανασηκωθεί, στην καλύτερη περίπτωση. Άρα, είναι ναυαγοί μέσα στο ίδιο τους το πλοίο με ότι και να συνεπάγεται αυτό: με το πέρασμα των ημερών έλλειψη τροφίμων, νερού, φαρμάκων και φυσικά μεγέθυνση της μοναξιάς. Αυτής της τρομερής μοναξίας που βιώνουν οι ναυτικοί στα καράβια τέτοιων ταξιδιών. Το μόνο που ουσιαστικά έχουν, είναι ο ένας τον άλλον. Και αυτό βλέπουμε: μια ιστορία ανθρώπων που η ιστορία τα έφερε έτσι, ώστε να έχουν ανάγκη ο ένας τον άλλον. 

Τι σημαίνει η «προειδοποίηση» σας: «Σε οποιαδήποτε περίπτωση, λόγω της ιδιαιτερότητας που έχει η μετάβαση των θεατών από τη στεριά στη θάλασσα, καλό θα ήταν να γίνονται οι απαραίτητες ενέργειες γι’ αυτό το ταξίδι. Ευχαριστούμε»;

Είναι μια απλή επισήμανση για τους θεατές λόγω της ιδιαιτερότητας της παράστασης. Οι απαραίτητες ενέργειες είναι κατ’ αρχήν να προβούν, αν είναι δυνατόν, σε κράτηση θέσης. Αυτό λέγεται διότι για αυτό το έργο έχουμε «κόψει» πολλές θέσεις από το θέατρο έτσι ώστε η θέαση της παράστασης να γίνεται με τον καλύτερο τρόπο. Από την άλλη θα θέλαμε να γνωρίζουμε τον αριθμό θεατών κάθε παράστασης – ακούγεται κάπως περίεργο, αλλά πιστέψτε με, έχει να κάνει ακριβώς με τον τρόπο μετάβασης από την μία σκηνή στην επόμενη, σε κάποιο σημείο του έργου. Τέλος, το αναφέρουμε ως «προειδοποίηση» με μια ελαφριά αίσθηση του χιούμορ – πρόκειται για ένα ταξίδι στην θάλασσα, οπότε βγάζουμε μια ανακοίνωση για επιβίβαση, δεν θα θέλαμε να ξεχαστεί κάποιος και να χάσει το πλοίο...

Ποια είναι η αντίληψη της ομάδας για το κοινό και τον τρόπο που προσλαμβάνει την παράσταση;

Το κοινό είναι οι άνθρωποι που πηγαίνουν σε ένα μέρος, όχι κατ’ ανάγκη πια θέατρο με την παραδοσιακή έννοια του όρου, για να παρακολουθήσουν μια ιστορία. Άρα, είναι σημαντικό, αφού προτίθενται να δουν και να ακούσουν -πράγμα σπάνιο στις καθημερινές μας επαφές- οι καλλιτέχνες να πασχίζουν να βρουν τον τρόπο να ειπωθεί η ιστορία. Ο τρόπος που πρέπει να απασχολεί τον καλλιτέχνη δηλαδή, είναι ο τρόπος εξιστόρησης, όχι πρόσληψης της παράστασης/ιστορίας από τους θεατές. Οι δύο αυτές έννοιες μπορεί να εφάπτονται, μπορεί και όχι. Δεν σημαίνει ότι όπως μιλάς σε κάποιον, ο άλλος με τον ίδιο τρόπο σε ακούει. Το παν όμως είναι να ακουστεί το μύνημα. Αν τώρα περάσει, είναι άλλο θέμα.

Τι σας ώθησε να διαλέξετε αυτή την ιστορία, τι σας κέντρισε σ’ αυτήν και τι θέλετε να μεταφέρετε στο κοινό με την δραματοποίησή της και την δημιουργία της παράστασης;

Οι περισσότερες παραστάσεις που επιλέγω να κάνω είναι με γνώμονα το θέμα του χρόνου. Ένα έργο ή μια ιδέα τέλοσπάντων, που δεν σχετίζεται με αυτή τη θεματολογία, πολύ δύσκολα θα μου τραβήξει το ενδιαφέρον. Το «Βόρνεο» κρύβει μέσα του ένα κεφάλαιο πάνω στο ζήτημα του χρόνου που με  έχει απασχολήσει και σε προηγούμενες παραγωγές που έχουμε καταπιαστεί με τους συνεργάτες μου: το ότι το παρελθόν δεν επιστρέφει, ο χρόνος δεν γυρίζει πίσω και αυτά που επιδιώκουμε να ξαναποχτήσουμε, καταστάσεις που θέλουμε να ξαναβρεθούμε δεν είναι τίποτα άλλο από απέλπιδες προσπάθειες να επαναφέρουμε το παρελθόν στο μέλλον. Πολλές φορές μάλιστα προσπαθώντας να ξαναβιώσουμε το παρελθόν, χάνουμε το παρόν, την αίσθηση του «τώρα». Και βουλιάζουμε στο παρελθόν έρμαια μιας νοσταλγίας, χαμένοι σε ονειροφαντασίες και αναμνήσεις ενώ το παρόν μας χρειάζεται -αυτή η τελευταία, βαρύγδουπη πρόταση, έχει να κάνει νομίζω με την παράστασή μας-. Από την άλλη δεν είμαι και σίγουρος.

Πως λειτουργεί μια παράσταση στις μέρες μας και πως μπορεί η παραγωγή να αποσβέσει ή να αμείψει κάπως τους συντελεστές;

Χορηγίες, εισιτήρια και διαφήμιση. Χρήματα δηλαδή με διαφορετικό πρόσωπο κάθε φορά. Αυτά κυνηγάνε όλα τα θέατρα, από τα πιο μεγάλα, μέχρι τα πιο μικρά. Το ζήτημα της φήμης ενός θεάτρου (ή ενός θιάσου) βοηθά εξαιρετικά σε αυτούς τους τομείς – ένα πιο μικρό θέατρο ή ένας λιγότερο γνωστός θίασος πιο δύσκολα θα συγκεντρώσει αρκετούς θεατές, πιο δύσκολα θα πείσει έναν χορηγό να βάλει το χέρι στην τσέπη και φυσικά, πιο δύσκολα θα του δώσει σημασία κάποιο μεγάλο έντυπο ή ένα καλό site – κακά τα ψέμματα. Αναλόγως λοιπόν και η παραγωγή, δύσκολα ή (πιο) εύκολα θα καταφέρει πρωτίστως να καλύψει τα έξοδα και ύστερα, να βγάλει κέρδος. Έτσι, η ψαλίδα μεταξύ του λεγόμενου επαγγελματικού θεάτρου (ενός θεάτρου που τηρεί τις οικονομικές συμφωνίες με τους ανθρώπους που συνεργάζεται) και του ερασιτεχνικού θέατρου (ενός θεάτρου που δεν τηρεί, για διάφορους λόγους, αυτές τις συμφωνίες) μεγαλώνει. Συμβάλλουν οι τομείς που προανέφερα – με κάποιον τρόπο εξωθούν τα πράγματα ώστε όχι μόνο να μεγαλώσει η ψαλίδα αλλά να οδηγήσει σπουδαίες προσπάθειες στον ερασιτεχνισμό. Στον αφανισμό. Αλλά αυτή είναι μια άλλη, μεγάλη κουβέντα.

Ποια είναι τα σχέδια σας για το μέλλον;

Το μέλλον της Mannschaftείναι οι παραστάσεις που ξεκινά τώρα, ο 7^ος σεμιναριακός της κύκλος που συνεχίζει την πορεία του και ο κορμός της ομάδας που πρέπει να συνεχίσει την ερευνητική του δουλειά. Από την δική μου μεριά, έχω να ασχοληθώ παρέα με τους συνεργάτες μου για την συντήρηση και την ανέλιξη του «Rabbithole», το οποίο άνοιξε ξανά ύστερα από έναν χρόνο, ύστερα από μεγάλο αγώνα. Είναι μία από τις πιο όμορφες μικρές σκηνές της πόλης και αξίζει όλη την προσοχή μας και την φροντίδα μας.

Βόρνεο

Οι πηγές

Το θέμα:  είναι μια ιστορία ναυτικών, μια ομάδας ανθρώπων κάτω από αντίξοες συνθήκες. Πάνω απ’ όλα όμως είναι η προσωπική πορεία, το πέρασμα στην ενηλικίωση του καπετάνιου Κρεγκ.

Πρώτη πηγή υπήρξε το λιμπρέτο του έργου Ιπτάμενος Ολλανδός, του Ρίχαρντ Βάγκνερ, βάσει του οποίου γράφτηκε μια διασκευασμένη ναυτική περιπέτεια από τον σκηνοθέτη της παράστασης με τον τίτλο Βόρνεο.

Αυτή η ναυτική περιπέτεια αργότερα βρήκε γόνιμο έδαφος για θεατρική προσαρμογή σε μια εξομολογητική νουβέλα του Πολωνού Τζόζεφ Κόνραντ.

Έτσι, το Βόρνεο, είναι μια ιστορία, που πραγματοποιεί έναν αισθητικό διάλογο με το έργο του Κόνραντ «Η Γραμμή Σκιάς»[1916] σε αφηγηματικό επίπεδο: η ιστορία του Ιπτάμενου Ολλανδού βρήκε το δρόμο για τη θεατρική του, αναπαραστατική εξέλιξη στη σκηνή μέσω του έργου του Κόνραντ.

Επιπλέον, έχει επιρροές από ταξιδιωτικές αναφορές πάνω στο περιβάλλον της νήσου Βόρνεο, καθώς επίσης και στοιχεία από ναυτικές περιπέτειες με σκοτεινή θεματολογία, όπως η «Μπαλάντα του γέρο –ναυτικού» του Σάμιουελ Κόλεριτζ ή «Τα ταξίδια του Γκιούλιβερ» του ΤζόναθανΣουίφτ [Μέρος Β’].

Σκηνοθεσία-δραματουργία: Γιώργος Σίμωνας

Παίζουν: Βίκυ Λέκκα, Βίκυ Τριανταφύλλου/Μαριάννα Λάζαρη, Τώνια Ράλλη, Μελαχρινός Βελέντζας, Δανάη Ντέμου, Αριάδνη Μιχαηλάρη, Ξανθή Σπανού, Βίβιαν Πανταζή

Σκηνικά: Αλέξανδρος Λόγγος, Τώνια Ράλλη

Κοστούμια: Θάλεια Τσίγκου

Videoart: Παναγιώτης Λαμπής, Τώνια Ράλλη

Φωτογραφία: Μαρία Τούλτσα

Μουσική: Στάθης Νταφαλιάς

Φωτισμοί: Γιώργος Κορδέλλας, Γιώργος Σίμωνας

Σχεδιασμός ηλεκτρονικής σελίδας και εντύπων: Αριάδνη Μιχαηλάρη

Μια παραγωγή της ομάδας Mannschaft

www.mannschaft.gr

Rabbithole [Γερμανικού 20, Μεταξουργείο]

Πρεμιέρα: 6 Νοεμβρίου 2015

Ημέρες/Ώρες παραστάσεων: Παρασκευή 21:30

Σάββατο 21:30

Κυριακή 20:00

Διάρκεια: 120 λεπτά

Εισιτήρια: 12, 8 [φοιτ.], 5 ευρώ [ανέργων]

Πληροφορίες/Κρατήσεις: 210. 52 49 903

Απαραίτητες οι κρατήσεις θέσεων. Επιπλέον λειτουργεί προπώληση εισιτηρίων στις ακόλουθες ώρες ταμείου: 11:00 – 14:00 και 18:00 – 20:00