Η ομάδα του "Η Γάζα είναι..."

μιλαει με την την Ζωή Μαμμή και τήν Μαρία Κυριάκη

«Μαθήματα επιβίωσης» από τη Γάζα: Θα μας χρειαστούν!

Η σκηνοθέτις Μάνια Παπαδημητρίου κι οι ηθοποιοί Μάρω Αγρίτη, Μάνος Καπερώνης, Αυγουστίνος Κούμουλος, Δανάη Παπουτσή και Δήμητρα Σύρου μιλούν στο Επί Σκηνής για την αγαπημένη τους παράσταση «Η Γάζα είναι…»(Μαθήματα επιβίωσης), βασισμένη στους μονολόγους παιδιών και εφήβων που έζησαν τους βομβαρδισμούς των Ισραηλινών στη Γάζα. Όμως στην πορεία η συζήτηση στρέφεται στην αγωνία τους για όσα συμβαίνουν στον κόσμο και εδώ στην χώρα μας, στη θλίψη για ένα μέλλον μάλλον σκοτεινό και για μια ζωή χωρίς ελπίδα με την οποία πρέπει να συνδιαλλαγούν. Μόνη λύση που μπορούν να προτείνουν είναι η αφύπνιση κι η επίγνωση μέσα από την πράξη την θεατρική αλλά και μέσα από την κοινή ανάγκη όλων των λαών να παλέψουν για το καλύτερο. Παρά την άθλια κατάσταση της χώρας μας, το σκληρό μάθημα που πήραν από τα παιδιά της Γάζας τους έκανε να εκτιμούν τη ζωή όσο δύσκολη κι αν έχει γίνει στις μέρες μας και να συνεχίζουν να ονειρεύονται.¨

Πρέπει να επαναπροσδιορίσουμε τον τρόπο που ονειρευόμαστε. Γιατί τα πράγματα δεν είναι πλέον όπως παλιά. Έχουμε να αντιμετωπίσουμε τα χειρότερα και πρέπει να βρούμε τρόπο να το διαχειριστούμε.

Να ρωτήσουμε πως ξεκίνησε όλη αυτή η ιστορία με την Γάζα και πως σας ενεργοποίησε για την δημιουργία της παράστασης.

Μάνια: Το 2001 που έγινε η πτώση των Πύργων, εγώ έπαιζα στις Τρωάδες. Μου έκανε λοιπόν εντύπωση το ότι από τη μια έδειχναν τα αεροπλάνα να πέφτουν στους Πύργους και από την άλλη έδειχναν κάτι παλαιστινιάκια να χαίρονται. Βέβαια καμία σχέση δεν είχε το ένα με το άλλο, αλλά αυτό έδειχνε η τηλεόραση. Εγώ είμαι μεγάλη εραστής των κειμένων του Τσόμσκι. Έχω σπουδάσει φιλολογία και είχα διαβάσει την ιστορία του Σεσίλ από τον Τσόμσκι κάτι που μας είχε γίνει γνωστό από τον Μπαμπινιώτη. Όταν μια φίλη μου πήγε στην Γαλλία και γύρισε, μου είπε ότι ο Τσόμσκι έχει μια  δεύτερη παράλληλη πολιτική δραστηριότητα. Τότε δουλέψαμε ένα έργο του Γκράιαμ Χρίαλ που μιλούσε για τα εγγράμματα και εκεί μπόρεσα να διαβάσω Τσόμσκι. Από πολύ παλιά από το 1997, με είχε αφυπνίσει πολιτικά προς κατευθύνσεις που ήταν πολύ ενδιαφέρουσες για μένα γιατί με έκανε να μπορέσω να δω πόσο σημαντικοί είναι οι Αμερικανοεβραίοι διανοούμενοι οι οποίοι μπορούσανε να βλέπουνε το αντίθετο απ’ αυτό το οποίο ολόκληρη η χώρα τους ψήφιζε. Και επειδή αγαπάω πάρα πολύ τον Μπρεχτ που ήταν ένας αντίστοιχος Γερμανός την εποχή που ανέβαινε και όταν κυριάρχησε ο ναζισμός, άρχισα να παρακολουθώ αυτό το κίνημα των διανοουμένων. Φτάνουμε στο 2001 όπου γίνεται η πτώση των Πύργων και όπου θα αποφασιστεί ο βομβαρδισμός του Αφγανιστάν. Ανακατασκευάζοντας συναινέσει του Τσόμσκι αρχίζω να διαβάζω την πολιτική πραγματικότητα με γλωσσολογικούς όρους αντίστροφους των καθιερωμένων. Λένε για παράδειγμα «ειρηνευτική διαδικασία» και κατά Τσόμσκι, διαβάζω «επέμβαση». Έτσι, όταν έγινε αυτό και είδα στο διπλανό πλάνο τα παλαιστινιάκια να χαίρονται, διάβασα παράλληλα στις πίσω σελίδες των εφημερίδων τους μεγαλύτερους διανοούμενους να λένε ότι εάν δεν λυθεί το θέμα στην μέση Ανατολή με την Παλαιστίνη, η γη θα ζήσει έναν πολύ μεγάλο πόλεμο που αρχίζει από τώρα. Άρχισα λοιπόν να παρακολουθώ την εξέλιξη αυτού του συνωμοσιολογικού σεναρίου και να βλέπω τι βγαίνει. Είτε είναι η πορεία της συνομωσίας, είτε είναι μια πραγματικότητα η οποία εξελίσσεται. Εγώ βλέπω ότι εξελίσσονται για όλους μας τα χειρότερα σενάρια, οι περιβόητες δυνάμεις του σκότους νικάνε τις δυνάμεις του φωτός. Προσωπικά πιστεύω ότι πρόκειται για μια συνεργασία οικονομική των χειρότερων δυνατών δυνάμεων από την Δύση και την Ανατολή εναντίον κάθε ελεύθερης, δημοκρατικής και ειρηνικής διάθεσης των ανθρώπων. Έτσι το 2003 ανεβάζω για πρώτη φορά «Το χαμόγελο της γιαγιάς μας» στο οποίο μιλάω για αυτά τα θέματα, όταν πλέον έχει γίνει ο βομβαρδισμός του Ιράκ και αρχίζω να καταγγέλλω. Από τότε κάνω παραστάσεις και καταγγέλλω βομβαρδισμούς όπου κι αν γίνονται, από το Βελιγράδι μέχρι το Αφγανιστάν και γενικότερα παντού.

Το 2003 έρχομαι για πρώτη φορά σε επαφή με το κείμενο «το όνομα μου είναι Ρέιτσελ Κόρι» γιατί διαβάζω για την υπόθεση μιας ακτιβίστριας, η οποία ήταν Αμερικάνα-Εβραία. Κι αρχίζω να ενδιαφέρομαι, με βοηθούν και κάποιοι δημοσιογράφοι, συγκεκριμένα φίλοι που μου λένε πάρε απόφαση και ασχολήσου με  αυτό το κείμενο που σ’ ενδιαφέρει. Και ψάχνω και βρίσκω το κείμενο, το μεταφράζουμε αλλά ακόμα δεν μπορούμε να πάρουμε τα δικαιώματα. Μαθαίνω ότι τα παίρνουν κάποιοι άλλοι οι οποίοι και το ανεβάζουν και περιμένω να περάσει ένα ικανοποιητικό χρονικό διάστημα για να μπορέσω να το κάνω και εγώ. Εντωμεταξύ, δεν είχα βρει το κατάλληλο κορίτσι για να παίξει αυτό το ρόλο. Δεν θα μπορούσα να τον παίξω εγώ, λόγω του ότι η ηρωίδα ήταν πολύ μικρή. Βρίσκω λοιπόν την Δήμητρα (Σύρου) στην  οποία νομίζω  ταίριαξε πολύ ο ρόλος της Ρέιτσελ Κόρι. Παίρνει εκείνη τα δικαιώματα, μέσω μιας έξυπνης κίνησης στην οποία δεν εμφανίζομαι εγώ καθόλου  και τελικά το κάνουμε. Πριν απ’ αυτό επειδή ήθελα να ασχοληθώ με το θέμα, είχα ανεβάσει την «Εβραία» του Μπρέχτ αλλά βάζοντας από πίσω εικόνες της σύγχρονης Παλαιστίνης, θέλοντας να πω πως  ότι κάνανε οι Γερμανοί στους Εβραίους, κάνουν τώρα και οι Ισραηλινοί στους Παλαιστίνιους. Κάναμε μια παράσταση στο Θέατρο Τέχνης με στίχους της Αγάπης Δημητρούκα. Είχαμε βάλει τραγούδια και διάφορες ιστορίες από Παλαιστίνιους που μιλούσαν για μάρτυρες και Εβραίους οι οποίοι μιλούσαν για βομβιστές και θύματα και από τις δυο πλευρές με διαφορετικό τρόπο. Είχαμε ένα κομμάτι από ντοκιμαντέρ της Κυριακής Μάλαμα για τους αντιρρησίες συνείδησης του Ισραήλ οι οποίοι επιβεβαίωναν και αυτά που έλεγαν ότι κανουν.Η ουσία σε αυτή την υπόθεση από ότι έχω καταλάβει είναι να πληροφορηθούμε αρχικά γιατί μάλλον η πληροφορία είναι κάτι πολύ δύσκολο να φύγει από εκεί και να έρθει σε μας. Αφού βρήκαμε λοιπόν την Δήμητρα, η οποία είναι μαθήτριά μου και τελείωσε την σχολή της Νέλλης Καρρά μαζί με την Μάρω (Αγρίτη),που είναι συμμαθήτριες, ανεβάσαμε την παράσταση «Το όνομα μου είναι Ρέιτσελ Κόρι» στο Θέατρο του Νέου Κόσμου και πήγε πάρα πολύ καλά. Η Δήμητρα προτάθηκε για βραβείο Μερκούρη και βρήκαμε χρηματοδότηση ώστε να μπορέσουμε να πάμε περιοδεία σε είκοσι πόλεις τις Ελλάδας. Εντωμεταξύ γνωριστήκαμε με ανθρώπους οι οποίοι ασχολούνται με την πρωτοβουλία που αφορά τα πλοία  που πηγαίνουν στη Γάζα και θεωρήσαμε ότι πρέπει να παραμείνουμε στο ίδιο θέμα. Ήρθαμε σε επαφή μ’ αυτά τα κείμενα όταν παίχτηκαν στα διάφορα σχολεία κι έτσι αποφασίσαμε να κάνουμε μια δεύτερη παράσταση με τους μονολόγους. Πήραμε τα δικαιώματα από το Αστάρ κι ετοιμάζουμε αυτή την παράσταση που είδατε, με την  Δήμητρα, τη Μάρω, τη Δανάη  Παπουτσή, τον Μάνο Καπερώνη και τον Αυγουστή Κούμουνο, οι οποίοι ήρθαν και αυτοί να συνεισφέρουν. Ήθελαν και αυτοί να συμμετάσχουν στην παράσταση και μια μικρή κοπέλα, η Άννα η οποία παίζει και οι guest  μας που έρχονται κάθε φορά, τα παιδιά από το πρώην  μουσικό γυμνάσιο που τραγουδάνε το τραγούδι του Γκάτσου.

Για μένα το πολιτικό θέατρο, είναι ένας στόχος, ένα είδος ακτιβισμού. Γιατί πιστεύω ότι το να μεταδίδεις τις πληροφορίες, το να αφηγείσαι, είναι πολύ μεγάλο όπλο για την γνώση και το θέατρο έχει πολύ μεγάλη δύναμη να κάνει αυτή την αφήγηση ανεξίτηλη στο μυαλό του θεατή. Αν κάποιος ακόμα και εχθρικά επιλέξει να έρθει να δει το έργο, η παράσταση έχει τόσο χρόνο στην διάθεσή της να του αλλάξει την γνώμη ή τουλάχιστον να τον κινητοποιήσει και προς αυτή την κατεύθυνση. Εκείνο που μας ενδιαφέρει κυρίως είναι οι μαρτυρίες των ανθρώπων. Νομίζω αυτό είναι που κινητοποιεί τον θεατή, δεν μπορεί εξήντα χρόνια να ταλαιπωρούνται δυο λαοί για να μην πω και ο υπόλοιπος κόσμος… Και η θέση στην οποία βρίσκεται η χώρα μας είναι πολύ δύσκολη αυτή τη στιγμή. Δηλαδή το να βρίσκεται η Ελλάδα σε συνεργασία με την Δύση γιατί έχει την οικονομική ανάγκη να συνεργαστεί αλλά από την άλλη πλευρά παραδοσιακά να είναι φίλη των Αράβων και να διάκειται φιλικά προς τα πλοία που πάνε στην Γάζα. Και ενώ η Τουρκία συνεισφέρει υπέρ της Γάζας, εμείς και η Κύπρος έχουμε αυτά τα προβλήματα με την Τουρκία. Η θέση των Ελλήνων είναι πάρα πολύ δύσκολη και καταλαβαίνω πολύ καλά τον δισταγμό της ελληνικής  κυβέρνησης προς αυτή την κατεύθυνση. Από την άλλη πλευρά κι εμείς είμαστε πολίτες αυτής της χώρας και έχουμε το δικαίωμα και την υποχρέωση να λέμε την αλήθεια. Να προσθέσω εδώ ότι πολλές φορές οι Παλαιστίνιοι όταν μιλάνε για το πρόβλημά τους και την Ελλάδα, φαίνεται να κατανοούν πολύ την δυσκολία της θέσης της χώρας μας. Από την άλλη πλευρά οι ακτιβιστές μας είναι πρώτοι και καλύτεροι.

Πως οργανώθηκε η δουλειά; Ξεκινήσατε με αυτοσχεδιασμούς;

Δουλεύω σε αυτά τα κείμενα εδώ και ενάμιση χρόνο. Δηλαδή τα δούλευα με τα παιδιά της δραματικής σχολής και από κει είχαμε διάφορες ιδέες. Εκείνα ήξεραν ότι θα δουλέψουν μετά πάνω σε αυτό το κείμενο και έτσι είχαμε αρκετή προεργασία πάνω στο θέμα. Είχαμε και την βοήθεια της Ιμάρτα στο Video, η οποία είναι μαθήτρια της σχολής και έτσι είχαμε κάναμε αρκετή δουλειά. Οι μουσικές που παίζουν στην παράσταση είναι επιλογή των παιδιών που τώρα μπαίνουν στο τρίτο έτος του θεάτρου Τέχνης. Τα παιδιά που συμμετέχουνε είναι από το «δίκτυο στην εκπαίδευση» από τις παραστάσεις που έγιναν από τα σχολεία. Οι πληροφορίες που έχουμε είναι από την δουλειά που έχουν κάνει η Δήμητρα και η Μάρω και από τις πληροφορίες του έργου Ρέιτσελ Κόρι. Η Δανάη, ο Αυγουστής κι ο Μάνος έχουν φέρει επίσης το δικό τους υλικό. Έχει γίνει πολύ προεργασία για να φτάσουμε σε αυτό το σημείο, να κάνουμε την παράσταση με αυτή τη μορφή που την βλέπετε. Η δυσκολία ήταν στο να είναι τα πέντε παιδιά παρόντα συνέχεια επί σκηνής, παρόντα στους μονολόγους των άλλων, η αφήγησή τους να είναι ομαδική σε όλη τη διάρκεια της παράστασης. Αυτό δουλέψαμε στους δυο μήνες προβών ουσιαστικά. Δηλαδή το πώς θα είναι όλοι παρόντες και πως θα συμμετέχουν σωματικά και ψυχικά ο καθένας στην αφήγηση του άλλου. Δεν υπάρχουν ρόλοι, έχουν από πέντε μονολόγους ο καθένας αλλά είναι όλοι φωνές της ίδιας ψυχής. Εκεί μας βοήθησε πολύ η Ειρήνη Λανάρα που δούλεψε την κινησιολογική πλευρά. Πολύ βοηθητικά επίσης λειτούργησε  το ότι είχαμε στις πρόβες το video να παίζει μαζί μας. Η βοηθός της επίσης η Μαρία η Γκάνη ήταν συμμαθήτρια του Αυγουστή. Είμαστε όλοι μαζί στο ίδιο στυλ. Έχουμε διαμορφώσει μια κοινή γλώσσα. Προσπαθούμε να ξεφύγουμε λίγο από το πολιτικό αλλά δεν γίνεται να μην κάνουμε μια πολιτική παράσταση για την επανάσταση στη Συρία όπως μας πρότεινες. Επίσης κάθε φορά λέω ότι θέλω να κάνουμε μια παράσταση χωρίς Video αλλά αυτό δεν γίνεται και έτσι τελικά βάζουμε.

Ποιος ήταν ο κυρίαρχος στόχος της παράστασης;

Αυτό που θέλαμε ήταν το να περάσουμε πληροφορίες στον κόσμο που δεν έχει αλλιώς την δυνατότητα να τις μάθει και που η πληροφόρησή του είναι από την τηλεόραση. Πολλοί άνθρωποι, πολιτικοί που έρχονται και βλέπουν την παράσταση, δεν έχουν υπόψιν τους αυτές τις πληροφορίες. Μας έχει κάνει εντύπωση αυτό… Αν οι πολιτικοί  δεν έχουν υπόψιν τους τις πληροφορίες, τότε φαντάσου τι γίνεται με τον κόσμο. Τα ντοκιμαντέρ αυτά πάνω στα οποία δουλέψαμε «Τα δάκρυα της Γάζας» και τα «Παιδιά της Άρνα» που είναι πολύ σημαντικά αφού δείχνουν τη δουλειά που γίνεται σε αυτές τις χώρες και πως αυτό που καταστρέφεται με τους βομβαρδισμούς είναι και πολιτισμός. Βομβαρδίζουν πανεπιστήμια, βομβαρδίζουν θέατρα. Ο Τζουλιάνο Μαρκαμής που δολοφόνησαν ήταν διευθυντής ενός μεγάλου θεάτρου δυτικού τύπου κάτι που ο κόσμος δεν το ξέρει και εμείς αισθανόμαστε υποχρεωμένοι να του το μάθουμε. Όπως και τα links για να δει και να μάθει. Είναι σαν δημοσιογραφία. Είδα την συνέντευξη της δημοσιογράφου από το «Democracy now» που την ανεβάσανε στο you tube κι η απάντηση των Ισραηλινών ήταν ότι αυτού του είδους η δημοσιογραφία είναι ακτιβισμός και δεν την επιτρέπουμε. Αν είναι ακτιβισμός η δημοσιογραφία τότε και εμείς κάνουμε ακτιβισμό. Πιστεύω στην συνεργασία δημοσιογράφων με ηθοποιούς. Το έργο «Το όνομα μου είναι Ρέιτσελ Κόρι» παρήχθη από την συνεργασία του Άλαν Ρίκμαν που ήταν ηθοποιός και της Κατερίνα Βίναρ που ήταν δημοσιογράφος στην Guardian. Οι δημοσιογράφοι μπορούν να μας δίνουν το υλικό και εμείς να το ανεβάζουμε με τέτοιο τρόπο που να συγκινείται ο κόσμος και να μην μπορεί να ξεφύγει από την πληροφορία. Η μαρτυρία δηλαδή και ο τρόπος που μεταδίδεται από την σκηνή ενός θεάτρου είναι τεράστιο όπλο για την αλήθεια. Η σκηνοθέτης του Αστάρ Ιμάν είπε, αυτό το γράφουμε και στο πρόγραμμα,  από είκοσι-δύο μέρες βομβαρδισμών  κι ένα μήνα πληροφοριών γίναμε νούμερα μιας στατιστικής. Επειδή δεν αντέχουμε άλλο τον αφανισμό των προσωπικοτήτων μας γι’ αυτό σκεφτήκαμε να πούμε στα παιδιά της Γάζας να γράψουν τους μονολόγους ώστε να μπορέσουμε να στείλουμε προς τα έξω τη φωνή μας σαν ανθρώπινα πλάσματα.

Γι’ αυτό και ονομάσαμε την παράσταση «Μαθήματα επιβίωσης». Γιατί  νομίζω ότι άν μπορείς να επιβιώνεις εξήντα χρόνια έτσι, μπορείς σίγουρα να αντέξεις το ΔΝΤ. Μπορείς σίγουρα να καταλάβεις τι πρέπει να κάνεις.

Μάρω: Κάτι που δεν το έχω ξαναπεί γιατί δεν το είχα συνειδητοποιήσει  όλο αυτό τον καιρό είναι ότι έχω μια μεγάλη θλίψη για όσα συμβαίνουν στην Ελλάδα και δεν είμαι καλά. Ίσως οι μοναδικές ώρες που παίζουμε την παράσταση μέσα στην βδομάδα να  είναι από τις πιο ωραίες ώρες που περνάω  και τελειώνοντας την παράσταση είμαι χαρούμενη, σαν να παίρνω δύναμη από αυτά τα παιδάκια. Μετά από την παράσταση μας ρωτάνε όλοι αν είμαστε στεναχωρημένοι ή αν είναι βαρύ το κλίμα. Εμένα προσωπικά η παράσταση μόνο καλό μου κάνει. Την επόμενη μέρα το ξεχνάω βέβαια αλλά παίρνω κάποιες ενέσεις θάρρους και αισιοδοξίας. Επειδή εμείς έχουμε χάσει το χιούμορ μας, τα παιδάκια έρχονται να μου το θυμήσουν. Εαν μπορούσαμε να το κρατήσουμε και μέσα από τα προβλήματα της καθημερινότητας θα ήταν ένα πολύ σπουδαίο μάθημα.

Όσον αφορά την περίοδο των προβών, όταν ήρθατε αντιμέτωποι με τραγικές καταστάσεις πως επέδρασε στην ψυχοσύνθεσή σας αρχικά αυτή η εμπειρία; Σε σχέση με αυτά που ζήσανε αυτά τα παιδάκια και αυτός ο λαός εμείς δεν περνάμε τίποτα. Μπορεί να έχουμε προβλήματα και κρίση αλλά και πάλι ευτυχισμένοι πρέπει να νιώθουμε.

Δανάη: Σαφώς και δεν συγκρίνεις το γεγονός ότι κοιμάσαι και ξυπνάς και περιμένεις να σε βομβαρδίσουν μη ξέροντας από πού σου έρχεται με μια οικονομική κρίση. Δεν έχει καμία σχέση με αυτό που ζούμε εμείς  εδώ τώρα, όμως ίσως έχει βοηθήσει αυτή η παράσταση. Μπορεί να το έχει νιώσει και η Δήμητρα αυτό γιατί το έχουμε συζητήσει. Εγώ έφερα πολλές φορές στο μυαλό μου εικόνες που με πήγαν στην Γάζα. Ας πούμε σε κάποιες πορείες που ξαφνικά βρέθηκα να με κυνηγούν στον δρόμο, να μας ρίχνουν χημικά και να τρέχουμε σαν τους τρελούς… Την ώρα που έτρεχα έφερνα στο μυαλό μου σκηνές από αυτό που μου έχει γεννηθεί κατά την διάρκεια των προβών και μέσα από τα λόγια αυτών των παιδιών. Σκεφτόμουν από μέσα μου πως κάπως έτσι πρέπει να είναι εκεί κι ακόμα χειρότερα. Βιώνοντας όλο αυτό τον τρόμο και τον πανικό, του να τρέχω και να με κυνηγούν χωρίς να έχω κάνει κάτι απλά επειδή υπάρχω, επειδή βρίσκομαι εδώ. Είχα αναφορές να κάνω άμεσες ώστε να έρθω  ακόμα πιο κοντά στην κατάσταση αυτών των παιδιών.

Δήμητρα: Όπως το καλοκαίρι ,που στεκόσουν στην μέση της πλατείας Συντάγματος και ήταν ισοπεδωμένη… Δεν ήταν βέβαια και πόλεμος αλλά παίρνεις μια αίσθηση.

Δανάη: Εγώ έκανα συνειρμούς κι έλεγα: «Αν αυτό εδώ τώρα εμένα μου δημιουργεί τέτοιο θυμό και τρόμο φαντάσου τι συμβαίνει σε αυτά τα παιδιά εκεί που είναι η καθημερινότητά τους». Τρελάθηκα και λόγω της μικρής  ηλικίας τους. Εμένα αυτό που με συγκλονίζει πάρα πολύ στα κείμενα των παιδιών κάθε φορά που τα λέμε πάνω στη σκηνή ή που τα σκέφτομαι ή κατά την διάρκεια των προβών είναι ότι υπάρχουν σκέψεις οι οποίες δεν μπορεί να ανήκουν στον κόσμο των παιδιών. Αυτό δεν επιτρέπεται. Δεν μπορεί να είναι η σκέψη του παιδιού δηλαδή το πως θα πεθάνει, αν θα είναι όμορφο την ώρα που πεθαίνει, αν θα είναι κομματιασμένο… Δεν μπορεί να ανήκουν αυτές οι σκέψεις στον παιδικό κόσμο. Είναι αυτό που σε κάνει τελικά να διαπιστώσεις πως ο πόλεμος σε ωριμάζει τόσο γρήγορα και είναι τόσο βίαιος που ουσιαστικά αυτά τα παιδιά γεννιούνται μεγάλοι. Δεν ξέρω αν είναι τόσο αθώα δηλαδή πια αυτά τα παιδιά που μεγαλώνουν κάτω από τέτοιες συνθήκες. Η σκέψη τους και ο τρόπος που μιλούν και λειτουργούν δεν έχουν αυτή την αθωότητα που πιθανόν να έχουν τα δικά μας παιδιά εδώ. Κι από την άλλη έχουν κι ένα κομμάτι που κρατάει μια παιδικότητα.

Μάρω: Τα παιδιά λένε σε μια συνέντευξη στο τέλος ότι πριν γνωρίσουμε το θέατρο θέλαμε να γίνουμε μάρτυρες. Είναι φοβερό, είναι μόλις δώδεκα χρονών, πως μπορεί να θέλουν κάτι τέτοιο;

Μάνος: Νομίζω ότι αυτή είναι και η αξία του θεάτρου γενικά. Δηλαδή αυτό που βλέπουμε εμείς οι ηθοποιοί και που το βιώνουμε σαν Έλληνες με το θέμα της Γάζας και κατά δεύτερον το κοινό που βλέπει την παράσταση, που βιώνει μια αλλαγή.  Αυτό που είπαμε δηλαδή ότι για κάποιους οι Παλαιστίνιοι είναι αριθμοί, για μας είναι ανθρώπινες ψυχές. Ίσως συμβαίνει και στα παιδιά που έγραψαν τα κείμενα μια ανάλογη αίσθηση. Ίσως το θέατρο να τα βοήθησε να βιώσουν μια αλλαγή και να μάθουν να εκφράζονται. Εγώ συνειδητοποίησα ότι παίρνω πάρα πολύ δύναμη από την παράσταση. Είναι πολύ εκτονωτικό και πραγματικά όπως είπε και η Μάρω μας δίνει κάποιες ενέσεις αισιοδοξίας και ελπίδας. Υπάρχει και μια άλλη πλευρά όμως δύναμης, κάτι που έλεγε και πριν η Μάνια, η κατάσταση που αισθανόμαστε και η πληροφορία και η γνώση που έχουμε  στο να εμβαθύνουμε σε αυτό το πράγμα μας κάνει πιο ισχυρούς. Ξέρω κάτι, μεταδίδω κάτι ανεξαρτήτως του αποτελέσματος. Νιώθω ότι έχω μια δράση, δεν ξέρω αν αυτό έχει την δύναμη να φέρει μια μεγάλη αλλαγή αλλά εγώ μέσα μου αισθάνομαι ισχυρός.

Αυγουστίνος: Τελευταία πολύ συχνά ακούμε ότι τα πράγματα είναι πάρα πολύ δύσκολα και τι θα κάνουμε. Είναι πολύ μεγάλο το παιχνίδι και πολύ καλά οργανωμένο. Αυτό που προσπαθούν να μας περάσουν είναι η αδυναμία, η υποταγή. Ωστόσο εξακολουθώ να πιστεύω στις μαζικές επαναστάσεις των λαών αλλά κυρίως στην επανάσταση του καθενός, την προσωπική του αντίσταση σαν επίγνωση και σαν στάση ζωής. Γι’ αυτό το λόγο πιστεύω ότι και οι κινήσεις που κάνουμε από την πλευρά μας συμβάλλουν λιγάκι τουλάχιστον στο να πληροφορήσουμε κάποιους ανθρώπους, να δείξουμε κάποια πράγματα, να φανερώσουμε μια άλλη οπτική. Να φέρουμε τα βιώματα των παιδιών πιο κοντά και να ερεθίσουμε την σκέψη των ανθρώπων που θα δουν την παράσταση. Είναι το ελάχιστο λιθαράκι, αλλά είναι ένα κομμάτι που μας αναλογεί. Έτσι κάνουμε και εμείς ένα βήμα στο να αλλάξει λίγο ο κόσμος. Δεν μπορούμε να περιμένουμε να έρθει κάποιος ηγέτης που θα μας οδηγήσει σωστά και θα λύσει όλα μας τα ζητήματα. Ας ξεκινήσουμε ο καθένας από τον εαυτό του κι από τις δυνάμεις του και θα δούμε τι μπορούμε να πετύχουμε. Ο κόσμος όταν βλέπει τέτοιες παραστάσεις μαθαίνει να επεξεργάζεται την πληροφορία που λαμβάνει κι αυτό είναι σημαντικό.

Μάνος: Είχα ακούσει για την Γάζα, όπως ακούμε και βλέπουμε διάφορα  πράγματα γύρω μας αλλά δεν τους δίνουμε σημασία. Δεν είχα πραγματική  γνώση της κατάστασης. Δεν είχα ασχοληθεί ποτέ κι όταν έβλεπα να ασχολούνται κάποιοι άλλοι, σκεφτόμουν γιατί να ασχολούνται με αυτό; Έλεγα εμείς έχουμε τόσα προβλήματα εδώ πέρα και αυτοί ασχολούνται με την Γάζα; Όταν είδα και την παράσταση «Ρέιτσελ Κόρι» τότε κατάλαβα τι συμβαίνει. Τότε όλα τα πράγματα που είχα ακούσει άρχισαν να ξεκαθαρίζουν, να μου εντυπώνονται με διαφορετικό τρόπο.

Δανάη: Αυτό που μόλις τώρα είπε ο Μάνος είναι ο λόγος ο βασικός που βρισκόμαστε σε αυτά τα χάλια τώρα. Με την έννοια ότι οι άνθρωποι έχουμε ένα κακό συνήθειο αν δεν αγγίξει κάτι το δικό μας το σπίτι δε μας αφορά καθόλου, δεν νοιαζόμαστε για το σπίτι του διπλανού. Όταν πια φτάσει στο δικό σου σπίτι και προσπαθείς να αντισταθείς, είναι πάρα πολύ αργά. Δεν πρέπει να έρθει η τελευταία στιγμή για να ταρακουνηθεί ο κόσμος και μόνο όταν θα έχει να κάνει με το προσωπικό του θέμα. Ειδικά εδώ στην Ελλάδα το έχουμε αυτό το κακό. Δεν μας αφορά τι κάνει ο δίπλα, δεν μας αφορά τι συμβαίνει στη Γάζα, δεν σκεφτόμαστε ότι αν έχει έρθει η συμφορά στο διπλανό σπίτι, θα έρθει και στο δικό μας κάποια στιγμή.

Μάρω: Αυτό που λέει η Δανάη είναι ένα πρόβλημα ανάλογο με την απάθεια που έχουμε τώρα πια. Δεν χρειάζεται να βομβαρδίσουν το σπίτι μας, στο σπίτι μας έχει έρθει ήδη το κακό κι εμείς έχουμε περιπέσει σε απάθεια.

Δανάη: Εάν έχει φτάσει η φωτιά στο σπίτι μας και απλά την κοιτάζουμε, είμαστε σε πολύ χειρότερη κατάσταση από αυτή που νομίζουμε.

Μάνος: Τα πράγματα είναι ντόμινο, ότι συμβαίνει αλλού θα έρθει κι εδώ, είναι θέμα χρόνου. Αλλά πάντα υπάρχει μια στιγμή πού είναι η κατάλληλη για να αντιδράσεις. Δεν είσαι πάντα έτοιμος να ενημερωθείς, να αφυπνιστείς. Δεν μπορούμε να κατηγορούμε συνέχεια τους εαυτούς μας. Απλά συμβαίνουν πάρα πολλά πράγματα γύρω μας κάθε στιγμή, κάθε λεπτό σε χιλιάδες μέρη του κόσμου, σε χιλιάδες ανθρώπους, τα οποία μπορεί να γνωρίζουμε ή όχι και κάποια στιγμή νοιώθεις τη ζωτική ανάγκη να επιλέξεις πάνω σε τι θα εστιάσεις και θα ευαισθητοποιηθείς. Ίσως τελικά σε επιλέγει και το ίδιο το γεγονός, δεν το επιλέγεις...

Δήμητρα: Εγώ δεν θέλω τόσο να μιλήσω για τα συναισθήματα που ένιωσα γιατί όλα αυτά τα χρόνια που ασχολούμαστε με το θέμα της Γάζας και γενικά με το πολιτικό θέατρο, μόνο οργή μπορώ να πω ότι έχω νοιώσει, τόσο πολύ οργή που καλύτερα να μην την εκφράσω με λέξεις. Είναι πολύ σημαντικό και νιώθω πολύ καλά που μέσα απ’ την δουλειά μας πληροφορούμε τον κόσμο. Δηλαδή θεωρώ ότι το θέατρο έχει απίστευτη δύναμη όταν ενμερώνει γιατί το κάνει και μέσα από ένα καλλιτεχνικό δρόμο. Και με την Μάνια ως σκηνοθέτη, έχουμε την σιγουριά για το καλό τελικό αποτέλεσμα. Καταφέρνει να πληροφορεί τον κόσμο άμεσα. Να περνάει η πληροφορία και να του μένει. Ως κοινωνικό σχόλιο θα ανέφερα εκείνο που είπε η Δανάη, ότι δεν είναι δυνατόν αυτές οι σκέψεις να υπάρχουν στον κόσμο των παιδιών. Όπως δεν γίνεται να ζούμε πολλά πράγματα στις μέρες μας έτσι και δεν μπορεί να υπάρχει πόλεμος στον 21^ο αιώνα. Είναι ανησυχητικό το ότι δεν έχει φτάσει ο μέσος όρος του ανθρώπινου εγκεφάλου στην αντίληψη πως δεν μπορεί πια να συμβαίνουν αυτά τα πράγματα. Καλή μας δύναμη εύχομαι γιατί είναι δύσκολα τα πράγματα.

Δανάη: Να πω κάτι που είπε ένας συγγραφέας: Βαίνουν καλά όλα όσα είναι τελικά εναντίον μας.

Δήμητρα: Μου έλεγε ένας κύριος εξηντάρης: «Στην εποχή μας τα βγάζαμε πέρα πολύ δύσκολα αλλά είχαμε να ονειρευόμαστε μόνο τα καλύτερα. Εσείς έχετε μια πιο εύκολη ζωή αλλά μπροστά σας θα βρείτε μόνο τα χειρότερα. Αυτή είναι και η αλήθεια. Πρέπει να επαναπροσδιορίσουμε τον τρόπο που ονειρευόμαστε. Γιατί τα πράγματα δεν είναι πλέον όπως παλιά. Έχουμε να αντιμετωπίσουμε τα χειρότερα και πρέπει να βρούμε τρόπο να το διαχειριστούμε όλο αυτό.

Δανάη: Οι δικοί μου φίλοι έχουν φύγει όλοι για το εξωτερικό, δεν έχει μείνει κανείς εδώ. Είναι το χειρότερο που έχει συμβεί λόγω αυτής της κατάστασης. Δεν υπάρχει πλέον προοπτική στη χώρα μας. Αυτό που με στεναχωρεί στους νέους ανθρώπους που συναναστρέφομαι, είναι ότι οι μισοί ψάχνουν τρόπους να φύγουν και αυτό είναι θλιβερό κι οι άλλοι μισοί ή δεν έχουν καταλάβει τι γίνεται ή δεν μπορούν να το παλέψουν… Έχουν πέσει σε μια κατάσταση θλίψης και μελαγχολίας.

Μάνος: Εγώ ήθελα να πω πάνω σε αυτό που λένε τα κορίτσια ότι εμείς μεγαλώσαμε και με μελαγχολία και με κατάθλιψη, ξέρουμε να τις διαχειριστούμε. Αλλά αυτό που υπάρχει πλέον είναι θλίψη, υπάρχει ένα κοινό για όλους, αρνητικό συναίσθημα. Επειδή ο κόσμος πλέον δεν μπορεί να είναι εγκλωβισμένος στο «εγώ» του και στα προσωπικά του προβλήματα, μέσα από την καθημερινότητα του έρχεται και γίνεται ένα με τον υπόλοιπο κόσμο και έτσι δημιουργείται ένα πιο κοινό συναίσθημα. Ξέρεις, πιστεύω πως είμαστε μια καταραμένη γενιά. Δεν νομίζω ότι θα ξαναπαίξουμε στο θέατρο γιατί δεν υπάρχει προοπτική. Δουλειές δεν υπάρχουν. Θα προσπαθήσω να κάνω πράγματα αλλά δεν είναι το ίδιο εύκολο να τα καταφέρω γιατί δεν μπορώ να βάλω χρήματα από την τσέπη μου. Το ρίσκο θα το πάρουμε αλλά δεν ξέρω αν θα μπορέσουμε να πετύχουμε κάτι. Δεν υπάρχει μέλλον κι έτσι καταλήγουμε να ονειρευόμαστε το παρόν. Δηλαδή μπορώ να ονειρευτώ παρά μόνο πολύ κοντινά πράγματα.

Δανάη: Θέλω να πω και ένα θετικό μέσα σε όλα αυτά. Αυτή η κατάσταση από την άλλη πλευρά μου έχει δημιουργήσει μια μεγαλύτερη θέληση, ένταση και ενέργεια να κάνω πράγματα κόντρα σε αυτό που συμβαίνει και που ζούμε γύρω. Με κινητοποιεί πολύ παραπάνω. Καταλαβαίνω πράγματα που πριν δεν με απασχολούσαν.

Μάνος: Όλοι μας, πιστεύω… Αποκλείεται ο κόσμος να μην έχει καταλάβει τι συμβαίνει. Εγώ δεν έχω συναντήσει κανέναν συνομήλικο μου που να μην αναφέρει το πρόβλημα. Τους γονείς μας ίσως που έχουν ζήσει κάποιες χειρότερες καταστάσεις από πριν, δεν τους αγγίζει τόσο πολύ. Έχουν περάσει πράγματα που τους έχουν στιγματίσει πιο βαθειά.

Αυγουστίνος: Αλλά τώρα που συζητάμε, λέμε ότι τον επόμενο μήνα οι γονείς σου μπορεί να μην έχουν και σύνταξη. Έτσι όπως είναι τα πράγματα τίποτα δεν είναι δεδομένο πια.

Μάρω: Τελειώνοντας να πούμε πως είναι σημαντικό ο κόσμος που θα έρθει στην παράσταση να μη δει τις δυσκολίες που ζουν εκεί και να χαρεί που δεν βρίσκεται σ’ αυτή τη θέση, να νιώσει προνομιούχος δηλαδή αλλά να κατανοήσει την ουσία των βιωμάτων των παιδιών της Γάζας και τον τρόπο που τα αντιμετωπίζουν επειδή πραγματικά αυτό είναι μάθημα.

Αυγουστίνος: Ναι! Τα βιώματα των παιδιών και η οπτική των παιδιών, είναι μάθημα.

Δήμητρα: Είναι φοβερό να βλέπεις πόσο κέφι έχουν αυτά τα παιδιά και πόσο πάθος για ζωή που εμείς το έχουμε χάσει. Και χιούμορ. Συμπεραίνεις ότι όταν πραγματικά τα χάσεις όλα κι η ζωή σου κινδυνεύει ανά πάσα στιγμή, τότε γίνεται σωστός επαναπροσδιορισμός των ονείρων. Τα όνειρα τους γίνονται πλέον πολύ συγκεκριμένα. Θέλουν με όλη τους τη δύναμη να ζήσουν. Δεν μπερδεύονται με προβλήματα οικονομικά, έχουν ξεκάθαρους στόχους και είναι τόσο όμορφο να το βλέπεις σε αυτά τα παιδιά. Το μάθημα είναι ότι τα όνειρα γίνονται πολύ πιο απλά και ουσιώδη. Είναι το δικαίωμα στη ζωή.

Αυγουστίνος: Το μάθημα που παίρνουμε εμείς από αυτά τα παιδιά, όσον αφορά την κατάσταση στην οποία βρισκόμαστε τώρα είναι απλό. Μας ωθούν να σκεφτούμε πως  μπορεί με τους βομβαρδισμούς να μην υπάρχουν αύριο ενώ σε μας το χειρότερο που θα συμβεί θα είναι μια μείωση μισθού. Κι όμως αντίθετα από μας αυτά τα παιδιά βρίσκουν το κουράγιο να κάνουν όνειρα μεγαλεπήβολα. Έχουν καθαρούς στόχους και μάλιστα σε βάθος χρόνου.