Ζωή Λάσκαρη

Η εκθαμβωτική ηθοποιός ερμηνεύει τον  δημοφιλή μονόλογο «Ρόουζ» του βραβευμένου με Πούλιτζερ Αμερικανοεβραίου συγγραφέα Μάρτιν Σέρμαν σε σκηνοθεσία του Aντολφ Σαπίρο και μιλάει στο «Επί Σκηνής»  για τον απαιτητικό ρόλο της, για το θέατρο στη χώρα μας, για την ταραγμένη εποχή μας και για τις ελπίδες των απλών ανθρώπων σ’ έναν ανελέητο κόσμο που διαρκώς αλλάζει αλλά και που παραμένει πάντα ο ίδιος…

Στόχος της Τέχνης δεν είναι να ξεχνιόμαστε, αυτό είναι στόχος της πολιτικής προπαγάνδας. Πρέπει πάντα να θυμόμαστε, πάντα να είμαστε παρόντες.

Η  Ρόουζ είναι ένα πλάσμα που μέσα από τον βασανισμό του αντιλήφθηκε κάποιο βαθύτερο νόημα για την ζωή. Ποιο ήταν αυτό;

Πως η βαρβαρότητα δεν είναι στοιχείο μόνο μιας κοινωνίας σε πολιτισμική, ηθική, κοινωνική κρίση. Η βαρβαρότητα είναι φριχτή ακριβώς επειδή είναι στοιχείο του αποκαλούμενου «πολιτισμένου» κόσμου. Εκεί η Ρόουζ ανταμώνεται με αυτό που λέτε «βαθύτερο νόημα της ζωής»: στο σημείο που αφήνει πίσω της το ρήμαγμα ενός πολέμου, για να μην πω του Ολοκαυτώματος και γνωρίζει το ρήμαγμα μιας κοινωνίας χωρίς πόλεμο. Είναι ειρωνικό, αλλά ο βασανισμός της είναι η ειρήνη.

Πως προσεγγίσατε μια γυναίκα διαφορετικής ψυχοσύνθεσης και εμπειρίας από σας αλλά και με κάποια κοινά γνωρίσματα κατά την γνώμη μου;

Να σας πω κάτι. Εντέλει δεν προσέγγισα την Ρόουζ. Έγινα η Ρόουζ. Αυτό έγινε κάτω από την καθοδήγηση και τις οδηγίες του Σαπίρο φυσικά. Ήταν μια εξουθενωτική και ταυτόχρονα συγκλονιστική περιπέτεια αυτή. Το ζήτημα δεν ήταν να γεφυρώσω τις διαφορές μας, ούτε να εκμεταλλευτώ τα κοινά μας γνωρίσματα. Το τεράστιο στοίχημα, το κεφαλαιώδες ζητούμενο θα έλεγα, ήταν να γίνει κατανοητό πως αυτή η γυναίκα κουβαλάει κάτι από όλους μας και όλοι μας, κάτι από αυτήν. Είναι μια σχέση μαρτυρική, αλλά αυτό την κάνει σύμβολο. Όταν λοιπόν ένας ήρωας «συμβολίζει» τόσο πολύ τόσα πολλά πράγματα, οι προσωπικές διαφορές ή ομοιότητες είναι άνευ σημασίας.

Ποια είναι αυτή η δύναμη που βοηθάει την ηρωίδα να επιβιώσει από ακραίες και εξοντωτικές συνθήκες ζωής;

Δεν είναι μια δύναμη. Είναι ένας συγκερασμός δυνάμεων που έχουν να κάνουν και με τον χαραχτήρα της. Ή αν θέλετε με τον άνθρωπο γενικότερα. Με την πίστη του στην ζωή, το πείσμα του να επιβιώσει, να φτιάξει οικογένεια, να μεγαλώσει τα παιδιά του, να ζήσει καλύτερα. Δεν είναι κάτι ξεχωριστό η Ρόουζ. Είναι ο κάθε άνθρωπος, ο καθένας μας, που ζει καθημερινά μικρούς και μεγάλους πολέμους, αποχαιρετά αγαπημένους ανθρώπους ή καλωσορίζει άλλους, πότε πενθεί και πότε παντρεύεται. Είναι ένα αυθεντικό ανθρώπινο ένστικτο επιβίωσης. Αυτό κρατά ζωντανή την Ρόουζ και αν θέλετε αυτό είναι –συμβολικά – και το σημείο συνάντησης της με τις χαρές και τα δράματα του πολύ σύγχρονου ανθρώπου, του ανθρώπου της οικονομικής κρίσης.

Ποια είναι η δική σας γνώμη για το ολοκαύτωμα σε συνάρτηση και με τους βομβαρδισμούς στην Λωρίδα της Γάζας;

Όλοι οι λαοί σκοτώνουν, λέει ο γιος της Ρόουζ. Ίσως είναι καιρός να καταλάβουμε πως οι «προθέσεις και οι σκοποί» στην παγκόσμια πολιτική σκηνή δεν έχουν αλλάξει χιλιάδες χρόνια τώρα. Αλλάζουν μόνο οι γεωγραφικές συντεταγμένες, οι σημαίες, τα ονόματα των ηγετών. Ο ρατσισμός, η ξενοφοβία, οι αυτοκρατορίες, η ανάγκη για «ζωτικούς χώρους» υπήρχαν και θα υπάρχουν πάντα. Μελέτησα ένα τεράστιο οπτικοακουστικό υλικό σχετικό με το Ολοκαύτωμα, παράλληλα με τις πρόβες για το έργο. Είδα συγκλονιστικά πράγματα στο Εβραϊκό Μουσείο. Κοιτάξτε, δεν έχει σημασία ούτε το μέγεθος του όπλου, ούτε ποιος το κρατεί. Γιατί έγινε αυτό το φριχτό αρρωστημένο πράγμα; Γιατί εξοντώνονται λαοί έτσι, για πλάκα; Αν υπάρξει θαρραλέα απάντηση σε αυτό ίσως μπορέσουμε να εμποδίσουμε στο παρόν και στο μέλλον την επανάληψη του.

Ποιο ήταν το έρεισμα για να διαλέξετε αυτό το έργο σε μια εποχή που ο κόσμος φλέγεται από νέες, τρομακτικές τραγωδίες;

Έχω ξαναπεί πως το έργο αυτό με κάλεσε. Η Ρόουζ με φώναξε. Ίσως επειδή είδε πως ο κόσμος φλέγεται από νέες τρομακτικές τραγωδίες. Θα έπρεπε να γυρίσω την πλάτη λοιπόν σε αυτή την πραγματικότητα και να αρχίσω να χτυπώ τα δυο μου χέρια χαρωπά; Για να φτιάξω ουρές στα ταμεία, για να γελάει ο κόσμος και να νοιώσει για δυο ώρες πως, πώς το λένε, ξεχνιέται από τα προβλήματα; Το έρεισμα ήταν αυτό ακριβώς: να θυμόμαστε όλοι πως ο κόσμος φλεγόταν και φλέγεται από τρομακτικές τραγωδίες μήπως και δεν τις επαναλάβουμε. Στόχος της Τέχνης δεν είναι να ξεχνιόμαστε, αυτό είναι στόχος της πολιτικής προπαγάνδας. Πρέπει πάντα να θυμόμαστε, πάντα να είμαστε παρόντες. Αυτό θέλει η Ρόουζ μιλώντας και κοιτώντας τον κόσμο κατάματα. Να μην πάει σπίτι του και βουλιάξει ξανά στην καναπεδίστικη χαρά του ηλίθιου.

Με ποιο τρόπο αποδώσατε αυτό το εκπληκτικό μίγμα λήθης και μνήμης που καθορίζει την ηρωίδα;

Θα πω δυο λέξεις συνεχώς επαναλαμβανόμενες από ανθρώπους του θεάτρου αλλά που δεν είχαν ποτέ για μένα τόσο μεγάλη αξία όσο τώρα: κατάθεση ψυχής. Ρημάχτηκα, διαλύθηκα, δεν ξέρω ποιες άλλες λέξεις να χρησιμοποιήσω για να σας βοηθήσω να καταλάβετε. Η Ρόουζ δεν είναι παίξε και γέλασε. Η σκιά της σέρνεται βαριά από πάνω μου. Της οφείλω σεβασμό.

Ποια είναι η γνώμη σας για τον κόσμο μας σήμερα σε σχέση με μας τους Έλληνες;

Είναι ένας κόσμος που αλλάζει με ταχύτητες ασύλληπτες και που μας αφήνει πίσω. Δεν έχουμε ακόμα ξυπνήσει. Φαίνεται πως το πρώτο σοκ της αποκαλούμενης οικονομικής κρίσης δεν ήταν αρκετό. Έχουμε μείνει πολύ πίσω ακόμα, σκεφτόμαστε μια μυαλά τριών δεκαετιών πίσω, χωμένοι και κλεισμένοι σε ένα καβούκι ελληνοκεντρικό με την αίσθηση πως είμαστε το κέντρο του σύμπαντος κόσμου. Αίσθηση και σχέδιο για το Κοινό Συμφέρον, ουδεμία. Καίγεται ο τόπος και κλαίμε το σπίτι μας. Είναι παραφροσύνη αυτό. Μα το σπίτι μας στον τόπο αυτόν δεν είναι χτισμένο;

Ποια είναι η γνώμη σας για το θεατρικό στάτους της χώρας μας σήμερα;

Έχει status η χώρα αυτή για να έχει και θεατρικό status; Ξέρετε κάτι που δεν ξέρω; Τι να σας πω; Γίνονται προσπάθειες τεράστιες σε συνθήκες σχεδόν εξαθλίωσης, είναι αλήθεια. Υπάρχουν ηθοποιοί που κάνουν δυο και τρείς δουλειές για να επιβιώσουν. Οφείλουμε όλοι ένα σεβασμό και μια αναγνώριση σε ταλαντούχους ανθρώπους, που υπάρχουν πολλοί, και κάνουν άθλους έχοντας επενδύσει κόπους μιας ολόκληρης ζωής στο θέατρο. Εμένα με συγκινούν αυτοί οι άνθρωποι, είναι τελικά το πιο υγιές, το πιο ελπιδοφόρο κομμάτι του θεατρικού μας κόσμου. Νομίζω πως αυτοί που κάνουν πράξη τα όνειρα τους, μικρά ή μεγάλα, στις σημερινές συνθήκες με πείσμα και επιμονή αυτοί θα είναι το αυριανό θεατρικό status. Και πιστέψτε με θα είναι ένα πολύ υγιές status.

Με ποιο τρόπο μπορεί να αντισταθεί ο απλός άνθρωπος στις αδικίες που γίνονται εις βάρος του και που συντρίβουν την ζωή του.

Διαμαρτυρόμενος δίχως χρήση βίας καταρχάς. Κατά δεύτερον ασκώντας με σωφροσύνη το ύψιστο συνταγματικό και δημοκρατικό του δικαίωμα όταν αισθάνεται πως αδικείται ή πως συνθλίβεται. Τις κυβερνήσεις δεν τις διορίζει το μαγικό ραβδί, εμείς τις εκλέγουμε. Δική μας επιλογή είναι. Και τέλος: να αλλάξουμε. Το λέω και το ξαναλέω, να αλλάξουμε νοοτροπία. Μας ξεπερνάει η εποχή και δεν το καταλαβαίνουμε. Μπορούμε να το κάνουμε, μπορούμε να κάνουμε το μεγάλο άλμα. Το έχουμε αποδείξει και στο παρελθόν.

Είμαστε διαδικτυακές φίλες στο Face book. Ποια κατά την γνώμη σας είναι τα αρνητικά και ποια τα θετικά μιας τέτοιας μορφής επικοινωνίας;

Είναι άμεση, ταχύτατη. Είναι μια επικοινωνία εξ ορισμού εντυπωσιακή, θελκτική. Γλυτώνεις χρόνο για κάτι που θα σου χρειαζόταν πολύ χρόνος πριν: για μια πληροφορία ας πούμε. Επιπλέον σε κρατάει ενήμερο και για τον παλμό της ζωής έξω. Μαθαίνεις πράγματα που ίσως δεν μάθαινες ποτέ για τους ανθρώπους γύρω σου. Βέβαια, για τους λόγους που όλοι ξέρουμε, είναι και μια επικίνδυνη μορφή επικοινωνίας. Η ανωνυμία, κάποιες φορές, έχει δόλιες προθέσεις. Η χρήση του ιντερνέτ με μέτρο νομίζω πως μπορεί να κάνει την ζωή μας πολύ πιο άνετη. Εγώ ας πούμε, μιλάω συχνά με φίλους μου στο facebook, διαβάζω τους προβληματισμούς τους, μοιραζόμαστε σκέψεις μας. Μου αρέσει αυτό.

Αν μπορούσατε να αλλάξετε κάτι στον κόσμο μας, έστω και μικρό, τι θα ήταν αυτό;

Μου θυμίσατε μια ερώτηση που είχαν κάνει κάποτε στον Ζαν Κοκτώ. Ποιο είναι το πρώτο πράγμα που θα σώζατε αν το σπίτι σας είχε αρπάξει φωτιά. Και απάντησε: «Την φωτιά φυσικά». Ξέρετε, όλα γίνονται για κάποιο λόγο. Για να μάθουμε πώς θα ζούμε ή πώς δεν θα ζούμε από ένα σημείο και πέρα. Κουρελιάζομαι όταν βλέπω ανθρώπους να υποφέρουν, υπάρχουν άνθρωποι με πολύ μεγάλα προβλήματα επιβίωσης. Όχι ξεβολέματος, ΕΠΙΒΙΩΣΗΣ. Γιατί να υποφέρουν αυτοί, αναρωτιέμαι συνέχεια. Δεν θέλω να υποφέρουν άνθρωποι που δεν το αξίζουν. Η υπερηφάνεια τους ωστόσο με αφήνει άναυδη.

Έχετε επισκεφτεί το «Επί Σκηνής»; Κι αν ναι, ποια είναι η γνώμη σας;

Πολλές φορές και το ξέρετε. Το «Επί σκηνής» το κατατάσσω στην κατηγορία θεατρικών δράσεων για τις οποίες σας μίλησα παραπάνω. Τα παιδιά αυτά που βλέπω εκεί είναι μέρος του θεατρικού μας μέλλοντος. Και χαίρομαι πολύ που οι δουλειές τους εκτός από την ποιότητα και το μεράκι αποτελούν θεμέλιο λίθο για μια καινούρια εποχή, αναγέννησης, που θα ξεκινήσει σύντομα στο ελληνικό θέατρο.