Ηλιάνα Μαυρομάτη

Κρυστάλλινη δύναμη

Πρόσφυγες είμαστε όλοι. Δυνάμει κυνηγημένοι. Περαστικοί.

Η πανέμορφη αλλά και προικισμένη με ταλέντο ηθοποιός με το χαμηλό προφίλ και τις υψηλές επιδόσεις γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αθήνα. Αποφοίτησε από τη δραματική σχολή του Β. Διαμαντόπουλου. Πρώτος της δάσκαλος και σκηνοθέτης υπήρξε ο Στέλιος Παυλίδης. Ξεκίνησε τη θεατρική της πορεία στο θέατρο «Επί Κολωνώ»  με την ομάδα ΝΑΜΑ, και έχει συμμετάσχει  σε παραστάσεις των Ε. Σκότη, Κ. Φιλίππογλου,   Δ. Τάρλοου κ.α.  Έχει λάβει μέρος σε κινηματογραφικές ταινίες και τηλεοπτικές σειρές, ενώ αποπειράθηκε πρώτη φορά να αναλάβει  ρόλο  σκηνοθέτη στην παράσταση «Κiska», που παρουσιάστηκε στο θέατρο beton 7, τον περασμένο χειμώνα. Φέτος θα βρίσκεται και πάλι στο θέατρο «Επί Κολωνώ», στον χώρο black box, συμμετέχοντας στην παράσταση «Αθηνά Χατζηεσμέρ, ετών 17» και αργότερα στο θέατρο «Πόρτα», στην παράσταση «Οι ιδιοτροπίες της Μαριάννας» σε σκηνοθεσία Θ. Μοσχόπουλου. Μιλάμε για την  «Αθηνά Χατζηεσμέρ, ετών 17» και για την αντανάκλαση της ύπαρξής της στον κόσμο μας που διανύει πια τα σύνορα των αντοχών του για να οδηγηθεί σ’  ένα «τέλος εποχής».

Μίλησε μου για την ηρωίδα σου. Τι κοινά έχετε και σε τι διαφέρετε;

Η Αθηνά του έργου μας είναι μια κοπέλα των καιρών της, λαϊκή, χαραγμένη από τις μνήμες της προσφυγιάς, μιας και είναι παιδί προσφύγων από την Ιωνία, ζει και μεγαλώνει στα προσφυγικά του Ταύρου, με βαθιά αγάπη για την Ελλάδα, την πατρίδα της και τους ανθρώπους της. Αγαπά τον αγώνα, το τραγούδι, το χορό και τον κίνδυνο. Είναι 17 χρονών. Και είναι αποφασισμένη να νικήσει στο κρυφτό με τον θάνατο. Εγώ από την άλλη προσεγγίζοντάς την, ανασύρω από τη δική μου νεότητα τον ατρόμητο και αυθάδικο απέναντι στη φθορά εαυτό μου, την επαναστατική μου φύση.  Η οργανωμένη ζωή που είχε η Αθηνά στην ΕΠΟΝ είναι το πιο ενδιαφέρον και ανοίκειο στοιχείο της που ερευνώ.

Τι σημαίνει για σένα η πράξη της αλλά κι όλος ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζει τη ζωή;

Καταλαβαίνω και θαυμάζω τη σταθερότητα της θέσης της απέναντι στη ζωή. Χωρίς ιδιαίτερη πολιτική και φιλοσοφική κατάρτιση, κινείται από ένα βαθύ αίσθημα δικαίου. Αγαπά απλά,  και ζωντανά οτιδήποτε την περιβάλλει. Μαζί και την τάξη της. Ο φασισμός είναι φυσικός της και όχι μόνο πολιτικός αντίπαλος. 

Τι σε συγκίνησε περισσότερο σ’ αυτήν όσον αφορά την έρευνα, το κείμενο αλλά και στην διάρκεια των προβών όταν την προσέγγισες βαθύτερα;

Στην παράσταση παρακολουθεί κανείς τις τελευταίες τις σκέψεις, αισθήσεις και μνήμες πριν το θάνατο. Έπρεπε να διερευνήσω το πως ένα τσακισμένο από τα βασανιστήρια εφηβικό σώμα, αντιστέκεται στη βαρύτητα και τη φθορά. Πως παρ’ όλο τον φόβο πασχίζει   να τεκμηριώσει τις επιλογές που την έφεραν  μέχρι εκεί και να υπάρξει μέχρι το τέλος αξιοπρεπής και δυνατή.

Photo by Nikoletta Yiannouli

Μετά από ένα διάστημα που είσαι ενεργή στον θεατρικό χώρο σαν ηθοποιός και έχοντας ερμηνεύσει αξιόλογους ρόλους πως αντιλαμβάνεσαι στην τέχνη του ηθοποιού στην πράξη. Ποιες δυσκολίες αντιμετώπισες και τι απολαμβάνεις περισσότερο;

Σε κάθε σχεδόν δουλειά ανατρέπονται συμπεράσματα. Μόνη σταθερά στην οποία καταλήγω πάντα, είναι η συνεχής ανάγκη για εμβάθυνση και εξέλιξη τόσο της τεχνικής όσο και της προσωπικότητας. Μεγαλώνοντας αποκτά όλο και μεγαλύτερη σημασία για μένα η ανάγκη επικοινωνίας με τον κόσμο σε επίπεδο πολιτικό. Όχι τόσο μέσα από πολιτικά έργα όσο μέσα από τους όρους με τους οποίους ανεβαίνει η κάθε παράσταση, και τους συνεργάτες. Αυτό βέβαια έχει το κόστος της μόνιμης οικονομικής και βιοποριστικής ανασφάλειας.

Κάτι που όσοι ασχολούνται με το θέατρο, το θεωρούν πια σχεδόν δεδομένο. Αλλά δεν είναι και το μόνο πρόβλημα του χώρου μας. Εσύ πως θα σχολίαζες την αντιμετώπιση των ηθοποιών στο οικονομικό αλλά και ευρύτερο, πρακτικό πλαίσιο από σκηνοθέτες –παραγωγούς αλλά και τους ελάχιστους αμιγώς θεατρικούς παραγωγούς;

Οι ηθοποιοί σήμερα καλούμαστε να επανατοποθετηθούμε στην κοινωνία ως επαγγελματίες-καλλιτέχνες και όχι ως χομπίστες ή καριερίστες. Δυστυχώς απέχουμε από συλλογικές διαδικασίες που θα μας οδηγούσαν σε διεκδικήσεις. Χάνουμε όλο και περισσότερα κεκτημένα δικαιώματα και βγαίνουμε σε μια αδυσώπητη αγορά εργασίας που συνήθως μας ποδοπατά και μας αναγκάζει είτε να κάνουμε δεύτερες και τρίτες δουλειές, είτε να φυτοζωούμε προσπαθώντας να αφοσιωθούμε στην τέχνη μας, είτε να κάνουμε οδυνηρούς συμβιβασμούς. 

Τι γνώμη έχεις για τις οντισιόν έτσι όπως γίνονται στη χώρα μας;

Οι οντισιόν είναι από τη φύση τους άγρια διαδικασία. Από την άλλη απαραίτητη ίσως για να γνωρίζονται καλλιτέχνες μεταξύ τους. Ίσως γινόταν περισσότερο υποφερτή για τους ηθοποιούς, εάν οι σκηνοθέτες τους αντιμετώπιζαν με βαθύ σεβασμό και ευαισθησία, αλλά και με πολύ συγκεκριμένα ζητούμενα. Θυμώνω όταν αντιλαμβάνομαι ας πούμε ότι μπορεί να γίνεται μια ακρόαση για λόγους προβολής της παράστασης και ταλαιπωρούνται εκατοντάδες ηθοποιοί για έναν ήδη δοσμένο ρόλο.

Δίνονται ευκαιρίες στους νέους ηθοποιούς ή πρέπει να αναλάβουν μόνοι τους την προώθηση της καριέρας τους μέσα από ομάδες;

Δεν μπορώ να αντιμετωπίσω την υποκριτική ως καριέρα. Είναι μια λέξη που με απωθεί γενικώς. Το πρώτο ζητούμενο για κάθε καλλιτέχνη είναι να αυτοπροσδιοριστεί. Να ορίσει ο ίδιος τί είναι αυτό που θέλει να πει και να κάνει. Να ορίσει την αισθητική του και τα ζητούμενά του. Οι ευκαιρίες σαφώς στην κοινωνία μας είναι σχεδόν ανύπαρκτες, αλλά πολύ λίγοι είναι κι εκείνοι οι ηθοποιοί που ξέρουν τί είναι ακριβώς αυτό που θέλουν από την τέχνη τους.

Τι ονειρεύεσαι για το μέλλον;

Ονειρεύομαι καλά γηρατειά.

Ποια είναι η γνώμη σου για την κρίση που μαστίζει τη χώρα μας τα τελευταία χρόνια;

Είναι πρωτίστως κρίση συνειδησιακή. Και αυτό με τρομάζει περισσότερο από τη φτώχεια. Από την άλλη οι ζυμώσεις που γίνονται κάνουν την αισιόδοξη φύση μου να πιστεύει ότι κάποια στιγμή, ακόμα κι αν δε ζήσω να το δω, θα φέρουν την ανθρωπότητα σε καλύτερη μοίρα. Ο καπιταλισμός πεθαίνει και μαζί του παίρνει το σκοτάδι που φαίνεται τώρα να έχει σκεπάσει τα πάντα. Για να χτίσουμε το «νέο» είναι αναγκαία η οργάνωση.

Πως θα σχολίαζες το ζήτημα των προσφύγων και των μεταναστών από την Μέση Ανατολή οι οποίοι μετακινούνται μαζικά προς τις χώρες της Ευρώπης περνώντας από την Ελλάδα; Τι υποδοχή έχουν και γιατί δεν υπάρχουν οι υποδομές ώστε να γίνει καλύτερη διαχείρισή της; Για ποιους λόγους χάνονται τόσες ανθρώπινες ζωές σ’ αυτά τα «περάσματα» κυρίως τα θαλάσσια; Τι τους οφείλει η «πολιτισμένη» Ευρώπη και για ποιο λόγο «φλέγονται» οι χώρες τους;

Παρακολουθώ το ζήτημα των προσφύγων ως ένα οξύμωρο ανθρωπολογικό φαινόμενο. Είμαστε μια χώρα του ΝΑΤΟ,  ο λαός μας μέσα από τους φόρους που πληρώνει, οπλίζει  τους στρατούς που βομβαρδίζουν άλλους λαούς, και από την άλλη τους υποδεχόμαστε είτε με απέραντη φιλανθρωπία για να ξεπλύνουμε τη «δυτική» μας ενοχή, από θέση ισχύος, αγνοώντας ότι ανά πάσα στιγμή μπορεί να βρεθούμε στη θέση τους, είτε φασιστικά και ρατσιστικά, θεωρώντας οτι το μέγιστο κοινωνικό πρόβλημα είναι η άφιξη μερικών χιλιάδων ανθρώπων που προσπαθούν να γλιτώσουν τις ζωές των ίδιων και των παιδιών τους απ’ τον πόλεμο και πρέπει να αφανιστούν.

Ούτε για μια στιγμή δε συζητάμε την απεμπλοκή μας από τα γρανάζια των πολέμων. Και από την άλλη ανά πάσα στιγμή είμαστε έτοιμοι να εκμεταλλευτούμε τη φτηνή τους εργασία ή την εξαθλίωσή τους. 

Πρόσφυγες είμαστε όλοι. Δυνάμει κυνηγημένοι. Περαστικοί.