ΘΕΣΜΟΦΟΡΙΑΖΟΥΣΕΣ |
Συντάχθηκε απο τον/την Παύλος Λεμοντζής |
Θεσμοφοριάζουσες του Αριστοφάνη Επιτέλους, ένας Αριστοφάνης που έλαμπε από φρεσκάδα, καθαρότητα στο «βλέμμα», ευρηματικότητα, πνευματώδες χιούμορ, απαλλαγμένος από μουχλιασμένα κλισέ, από χοντράδες - εκβιαστές γέλιου, τόσο σύγχρονος όσο και διαυγής, ως το βάθος του 5ου π.Χ. αιώνα, καθαγίασε το αρχαίο θέατρο των Φιλίππων ανεπαίσχυντα κι ειρηνικά. Παρότι το έργο γράφτηκε στη δίνη του Πελοποννησιακού Πολέμου, έτσι όπως δομήθηκε και παρουσιάστηκε ως παράσταση, κόμισε «στρατηγικό» σχέδιο για επιτυχημένη σύναξη- συγκατοίκηση ετερόκλητου κοινού στο κοίλο, με άμεσο αποτέλεσμα την ομαδική έκφραση ευφορίας. Έντεκα σωζόμενες κωμωδίες του μεγάλου μας ποιητή περιοδεύουν κάθε καλοκαίρι στη χώρα και ψυχαγωγούν, διασκεδάζουν θεατές διψασμένους για εκτόνωση με εύκολο γέλιο. Αυτή είναι η αλήθεια. Ακόμα και σε τραγωδίες μερικοί ψάχνουν ψήγματα κωμικά για να γελάσουν. Δικαιολογώ την ανάγκη τους. Δε δικαιολογώ την εκμετάλλευση αυτής της ανάγκης από θεατρικές ομάδες και τους αρχηγούς τους. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, το άξιο επαίνου είναι το ακριβώς αντίθετο. Το στήσιμο μιας Αριστοφανικής κωμωδίας με σεβασμό στο κοινό, στο κείμενο, στους συντελεστές, στην Ιστορία. Το έργο Οι Θεσμοφοριάζουσες αποτελούν μια από τις τρεις σωζόμενες γυναικείες κωμωδίες του Αριστοφάνη (οι άλλες δύο είναι η Λυσιστράτη και οι Εκκλησιάζουσες). Το έργο αφηγείται τις περιπέτειες του Ευριπίδη, αλλά κυρίως του Συγγενή του, ο οποίος αποφασίζει να παρεισφρήσει στο Θεσμοφόριο ( μεγάλη γιορτή προς τιμήν της Δήμητρας, θεάς της γονιμότητας της γης, άβατο για τους άνδρες) , προκειμένου να υπερασπιστεί τον τραγικό ποιητή, που αντιμετωπίζει θανάσιμο κίνδυνο. Οι γυναίκες θέλουν να τιμωρήσουν τον Ευριπίδη, καθώς έχουν μπουχτίσει πια με τις κατηγορίες που ο ποιητής εκτοξεύει εναντίον τους. Εκμεταλλευόμενες την κάλυψη που τους παρέχουν τα Θεσμοφόρια, αποφασίζουν να θέσουν σε κίνηση σχέδιο εξόντωσης του. Η απόπειρα του συγγενή -Μνησίλοχου να τις μεταπείσει αποτυγχάνει οικτρά και ο ίδιος παγιδεύεται. Προσπαθεί να αποδράσει με τέσσερα ευριπίδεια τεχνάσματα: παρωδίες των πλοκών του Τηλέφου, του Παλαμήδη, της Ελένης και της Ανδρομέδας. Και πάλι αποτυγχάνει. Στο τέλος , ο «κωμικός» Ευριπίδης μιμείται τον ιστορικό εαυτό του: λύνει τον γόρδιο δεσμό της πλοκής (σερσέ λα φαμ) και απελευθερώνει τον Μνησίλοχο υποσχόμενος ότι θα εγκαταλείψει τη δυσφημιστική του ρητορική και ότι στα έργα του θα εμφανίζει γυναίκες που τιμούν τον εαυτό τους. Ο «πλασματικός» Ευριπίδης δηλαδή, υπόσχεται ότι θα πράξει ό,τι είχε, ήδη, πράξει ο «ιστορικός» εαυτός του ένα χρόνο πριν! Η υπόσχεση είναι βεβαίως ύπουλη , άρα αντάξια του αριστοφανικού Ευριπίδη, επειδή τίποτα επί της ουσίας δεν αλλάζει στις σχέσεις ανδρών και γυναικών. Η υπόσχεση αυτή επιβεβαιώνει ξανά το φαλλοκρατικό σύστημα αξιών, μέσα από το οποίο οι γυναίκες κατατάσσονται ακριβώς σε «καλές» και «κακές»! Σε αντίθεση με τη «Λυσιστράτη», οι «Θεσμοφοριάζουσες», κάνουν περιστασιακές μόνο αναφορές στο πολιτικό πλαίσιο της εποχής, ίσως επειδή οι μεγάλες εξελίξεις «σιγόβραζαν» (επικείμενη ήττα της Αθήνας από τη Σπάρτη και εγκαθίδρυση ,έστω και βραχύβιου, ολιγαρχικού πολιτεύματος) ή ίσως επειδή η πολιτική κατάσταση ήταν τόσο επίφοβη, ώστε ακόμη και η κωμωδία προτιμούσε ν’ αποφύγει το ρίσκο. Έτσι, στην «παράβασή» του ο ποιητής εστίασε την κριτική του ματιά στο κοινωνικό γίγνεσθαι των Αθηνών και στις σχέσεις των δυο φύλων, δίνοντας έμφαση στην υποτέλεια της γυναίκας τόσο στον ευρύτερο κοινωνικό κύκλο της πόλης όσο και στον στενό οικογενειακό. Η Παράσταση Το Φεστιβάλ Φιλίππων ενέταξε τις «Θεσμοφοριάζουσες» υπό τη σκηνοθετική μπαγκέτα του Βαγγέλη Θεοδωρόπουλου στο πρόγραμμά του και ήδη την έχω απολαύσει στο έπακρον. Καθηλωτική έναρξη. Ο Νίκος Κυπουργός έγραψε μια έξοχη μονωδία για την Νάντια Κοντογεώργη , η οποία κέρδισε το κοινό αυτοστιγμεί με τη σπουδαία ερμηνεία της και το προϊδέασε για τη συνέχεια. Οι σπουδαίοι Μάκης Παπαδημητρίου και Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος έκαναν είσοδο ως Μνησίλοχος και Ευριπίδης αντίστοιχα, τα σκηνοθετικά ευρήματα ξεκίνησαν ταυτόχρονα, οι χαρακτήρες αγαπήθηκαν από τα πρώτα βήματα, τα πρώτα λόγια, το στοίχημα, ήδη, κερδήθηκε. Ακολούθησαν καταιγιστικές εξελίξεις. Μεγάλο συν σε μια παράσταση οι γρήγοροι ρυθμοί. Οι θεατές προσηλωμένοι στη δράση , η κατανόηση της εξαιρετικής μετάφρασης του Παντελή Μπουκάλα άμεση, η συμμετοχή τους αναπόφευκτη. Ένα μπουκέτο εκπληκτικών ηθοποιών - γυναικών χάρισαν ευδαιμονία και κοινωνία των χυμών του κειμένου. Οι γυναίκες, ούτως ή άλλως, είναι πρωταγωνίστριες σ’ αυτήν την κωμωδία, ο χορός δε, είναι πάντα στο Αττικό δράμα το κανάλι επικοινωνίας ορχήστρας - κοίλου. Αμφίδρομη σχέση και αξιοθαύμαστη ισορροπία. Τι να πρωτοσχολιάσω σ’ αυτήν την πανδαισία χρωμάτων, ήχων, λόγων, κίνησης, ερμηνείας! Τα πανέμορφα, ευφάνταστα κοστούμια του Άγγελου Μέντη, γήινες αρχέτυπες κωδωνόσχημες κούκλες με ζωγραφισμένα μοτίβα από την Μυκηναϊκή έως την Γεωμετρική εποχή, τα πολύχρωμα σκηνικά της Μαγδαληνής Αυγερινού, γυναικείας φαντασίας πρόχειρα καταλύματα (τρεις μέρες διαρκούσαν οι γιορτές) ή τις χορογραφίες της Σεσίλ Μικρούτσικου, έναν εξαιρετικό συνδυασμό σύγχρονης κίνησης με ταυτόχρονη αναγωγή στον αρχαιοελληνικό γυναικείο ομαδικό χορό; Όλα άξια επαίνων, ενορχηστρωμένα άψογα με σημασία στη λεπτομέρεια, μουσικοί επί σκηνής, αλληλουχία παρωδιών τραγικών ηρώων Ευριπίδη, μαεστρικά δοσμένες και από σκηνοθέτη και από ηθοποιούς, δράσεις, αποδράσεις και ανατροπές ευρηματικές και μια σπίθα σκηνοθετικής εξυπνάδας, που την απέδωσε σπαρταριστά η ηθοποιός που έπεφτε ξερή στο έδαφος κάθε φορά που άκουγε το όνομα «Ευριπίδης». Γιώργος Παπαγεωργίου και Γιώργος Χρυσοστόμου, ένα υπέροχο δίδυμο εξαίρετων ηθοποιών που, όχι μόνο δε σκιαγράφησαν καρικατούρες γκροτέσκες θηλυπρεπών ανδρών, αλλά ερμήνευσαν τους ρόλους όπως ακριβώς τους έγραψε ο Αριστοφάνης. Ίσες δόσεις κωμωδίας και παρωδίας και εμφανώς δυο αρσενικά που υποδύθηκαν χαρακτήρες. Ελένη Ουζουνίδου: στιβαρή Κηρύκαινα, απολαυστική φιγούρα, έκφραση- ανοικτό βιβλίο. Άνδρη Θεοδότου: μικροκαμωμένη αλλά κωμική φλέβα και, σίγουρα, μια εύστοχη αντίθεση με τις ψηλές γυναίκες. Μαρία Κατσανδρή, έμπειρη και «τσαούσα» μεγάλη γυναίκα, επειδή στα Θεσμοφόρια χωρούσαν όλες οι παντρεμένες. Ασφαλώς και οι άλλες κοπέλες, ισάξιες και ισοδύναμες στην ομάδα. Επρόκειτο για μια παράσταση έντιμη, «σοβαρή» με απόλυτο σεβασμό τόσο στο κείμενο, όσο και στο κοινό και, κυρίως, καλοκουρδισμένη και μ’ ένα επιτελείο συνεργατών που είχαν άριστη χημεία μεταξύ τους. Όπου κι αν τη συναντήσετε, δείτε την. Θα την χαρείτε. Το Φεστιβάλ Αθηνών - Επιδαύρου υποστήριξε τη σύμπραξη των: Α.Μ. ΤΕΧΝΗ ΧΩΡΟΣ, ΔΗΠΕΘΕ Κρήτης και ΔΗΠΕΘΕ Ιωαννίνων. Μετάφραση: Παντελής Μπουκάλας Παίζουν: Μάκης Παπαδημητρίου (Μνησίλοχος), Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος (Ευριπίδης), Γιώργος Χρυσοστόμου (Αγάθωνας, Τοξότης), Γιώργος Παπαγεωργίου (Υπηρέτης Αγάθωνα, Κλεισθένης), Θεσμοφοριάζουσες: Νάντια Κοντογεώργη (1η γυναίκα), Μαρία Κατσανδρή (2η γυναίκα), Άντρη Θεοδότου(3η γυναίκα), Ελένη Ουζουνίδου (Κηρύκαινα), Βαλέρια Δημητριάδου, Ειρήνη Μακρή, Κατερίνα Μαούτσου, Ίριδα Μάρα, Φραγκίσκη Μουστάκη, Ελένη Μπούκλη, Ηλέκτρα Σαρρή, Νατάσα Σφενδυλάκη, Αντιγόνη Φρυδά Μουσικοί επί σκηνής: Αναστάσης Σαρακατσάνος, Σοφία Κακουλίδου, Γιώτα Παναγή.
|